Chinatown (1974)

Deze film staat al lange tijd nummer 1 in mijn top 10.
Toen ik de film voor het eerst zag, via BBC, begreep ik het
verhaal niet helemaal. Gelukkige is het zo'n film die je
moeiteloos meerdere keren kunt zien.
Chinatown dus:  grandioos acteren, geniaal geregisseerd en
van het begin tot het einde boeiend. Ik kan geen enkele
minpuntje bedenken.

In juni 2000 ben ik speciaal naar Echo Park geweest.
De locatie waar Jack/Jake met een verrekijker naar de droge
rivier staat te kijken, heb ik niet kunnen vinden.

Hieronder volgen mijn aantekeningen over de film, geschreven
in februari 2000:



[kantoor van een privé-detective Jake Gittes]
Een cliënt krijgt foto's onder ogen van z'n vrouw die
vreemdgaat.
De secretaresse van Jake onderbreekt: 'Er wacht een zekere
mevrouw Mulwray die haar man verdenkt van ontrouw.'
Hij raadt haar in eerste instantie af er een zaak van te
maken, gezien de ellende die er kan volgen.
'Hollis Mulwray van Water & Elektriciteit. Geld kan me
niks schelen.'

[hal]
Er is een voorlichtingsbijeenkomst over de "Alto Valley Dam".
Jake is een bezoeker. 'L.A. is een woestijnstad. Zonder
water kan deze stad niet.' Er wordt gepleit voor de dam, maar
Mulwray is juist tegen omdat de geplande dam het water niet
zal kunnen houden. Een andere soortgelijke dam is namelijk
mislukt. Hij wil niet dezelfde fout maken. De boeren
protesteren. 'U steelt ons geld. Wie betaalt u daarvoor.'

[droge rivier bij brug/zee]
Mulwray ziet hoeveel water er nog in de rivier stroomt. Jake
bekijkt dit schouwspel van een afstand met een verrekijker.
Mulwray gaat naar de kust. Hij kijkt ook hier naar het water.
Jake zit in een afvoerpijp. Wanneer het donker is komt er
water uit. Het wordt Jake te laat. Hij legt een klokje onder
het wiel van Mulwray z'n auto, zo kan hij zien hoe laat de
auto vertrekt.

[kantoor Gittes]
'Hij is bezeten van water', zegt Jakes assistent de volgende
ochtend bij het ontwikkelen van foto's met daarop een ruzie
makende Mulwray met Noah Cross.
Het enige dat bij de ruzie buiten 't café te horen was,
was "Albatros".

[Echo Park/El Macando pension]
Jake krijgt een telefoontje van z'n andere assistent, die
zegt dat Mulwray met een vriendin aan 't roeien is
in Echo Park.
[..]
Jake maakt vanuit een andere boot foto's en later nog enkele
bij een pension.
[Mooi shot van het spiegelbeeld van de twee in de lens.
Foto's genomen vanaf het dak.]

[kapsalon]
Jake krijgt een scheerbeurt. Eén van de foto's staat in de
krant. 'Wat een manier om geld te verdienen.'
Jake wordt kriebelig.
'Ik heb geen idee hoe het in de krant komt.'
Hij hoort op de achtergrond een mop over chinezen.

[kantoor Gittes]
Jake stuurt de secretaresse Sophie naar de "little girls
room" en is overenthousiast om de mop te vertellen aan z'n
twee assistenten. Achter hem staat (de echte) Mrs Mulwray.
'Man komt thuis en brengt 't in de praktijk. Bij derde
pauze zegt de vrouw: wat heb jij? Je neukt net als een
Chinees.' Jake lacht ontzettend, tot hij zich langzaam
omdraait en z'n assistenten verwijtend aankijkt, terwijl
die hem al hintend al hadden gewaarschuwd.
'Kent u mij?
'Ik ben Mrs. Evelyn Mulwray, de vrouw van Mr. Mulwray.'
'Toch niet die Mulwray?'
'Ja, Mr. Gittes, die Mulwray. U houdt van publiciteit, nou
die kunt u krijgen.'
Hij kan contact opnemen met haar advocaat.

[kantoor Mulwray]
Mulwray is er niet volgens de secretaresse. Jake wacht
zogenaamd in z'n kamer, maar doorzoekt ondertussen z'n
bureau. "Dinsdag 7 watergaten gebruikt", staat ergens met
grote letters. Een medewerker stoort hem in z'n speurwerk.
Ze zijn een beetje van slag vanwege de publiciteit.
Mulwray is namelijk geen rokkenjager. Hij neemt een paar
visitekaartjes van het bureau mee.

[huis Mulwray (tuin)]
Tuinman/Butler, van Aziatische afkomst.
'Bad for the glass (grass).'
Mrs Mulwray is thuis. Jake krijgt ijsthee.
Gittes: 'We zijn er allebei ingeluisd.'
Evelyn heeft paardgereden.
'Goed dan laat ik de aanklacht vallen.'
Gittes is verbaasd en wil het niet op z'n beloop laten.
'Hollis denkt dat u een onschuldig persoon bent.'
Gittes: 'Daar ben ik nog nooit van beschuldigd. Hier zit
iemand achter en ik wil weten wie. Bovendien is het meisje
verdwenen. De vrouw gaf zich uit voor u. Maar wie erachter
zit heeft het op uw man gemunt. Ik kan 'm helpen.'
'U kunt bij 't Oak Pass of Stone Canyon-reservoir kijken,
daar wandelt hij vaak.'
'Ik kom nog wel eens langs.'
'Belt u eerst even.'

[reservoir]
Jake komt met behulp van het visitekaartje van Mulwrays
medewerker het terrein op. De politie is aanwezig.
Escobar: 'Roeren in andermans vuiligheid.'
Jake en Escobar treiteren elkaar. Ze zijn oude bekenden
van elkaar. Jake wil nog een poging doen om met Mulwray te
praten, maar die wordt net uit het reservoir gehaald aan
een touw.

[politiebureau/mortuarium]
Evelyn moet 'm identificeren. Hij kon wel zwemmen. Door de
val in de goot is hij bewusteloos geraakt. Ze weet geen
motief. Jake (stond op de gang) vult haar bij wanneer het
om de detectiveopdracht gaat. De nep Mrs.  Mulwray, die
Jake inschakelde, wordt door Jake en Evelyn achtergehouden.
Hij brengt haar via de achteruitgang naar de auto.
'Ik stuur een cheque. Dan heb ik u officieel gecontracteerd.'

[mortuarium]
'Gek hè, overal kurkdroog en de wethouder verdrinkt.
Inclusief een zwerver die bij zo'n waterkoker "woonde".
Ook verdronken. Onder de Hollenbeck brug.'
Jake: 'Die staat kurkdroog.'
'Niet helemaal droog.'

[droge rivier]
Jake gaat naar de brug waar Mulwray eerder ook was. Een
jongetje dat toen met Mulwray sprak zegt dat ze 't hadden
over wanneer het water komt. 'Elke nacht komt 't in een
ander deel van de rivier uit.'

[reservoir]
Het is donker. Er komt inderdaad kortstondig een grote
hoeveelheid water. Jake wil over het hek klimmen om weg te
gaan. Een kleine man (Polanski) en nog iemand houden hem
tegen. 'Dag Claude, waar heb je die dwerg vandaan?'
Claude houdt Jake in een houdgreep.
'Overal je neus in steken, hè? Weet je wat er dan gebeurt?
Dan raak je je neus kwijt. De volgende keer is 't je hele
neus. Dan voer ik 'm op aan de goudvissen.'

[kantoor Gittes]
Er zit een verband op Jake zijn neus. Jake en z'n assistent
discussiëren over wat er moet gebeuren. Via de intercom
horen we: 'Een zekere Miss Session heeft gebeld.'
Jake kent haar niet, maar Sophie zegt dat hij haar wel kent.
'Ik denk niet dat we ooit 't genoegen hebben gehad.'
'Bent u alleen?'
'Zijn we dat niet allemaal? Wanneer was dat?'
'Ik deed alsof ik Mrs Mulwray was, remember?'
Jake schrikt op en maant z'n assistent om stilte.
'Ik had er geen idee van dat het zover zou komen.'
Hij wil weten waar ze woont, maar ze verwijst alleen naar
de overlijdenskolom in de krant.

[restaurant; afspraak met Evelyn Mulwray.]
Jake: 'Maar u hebt een deel van het verhaal achtergehouden.
U klaagt me aan, u trekt de klacht in, uw man sterft, u laat
me liegen voor de politie.'
'Sorry.'
'Als uw man vermoordt is, is 't achtergehouden van bewijs.'
'Maar hij is niet vermoord.'
'Volgens mij houdt u iets achter. Een vrouw die blij is dat
d'r man haar bedriegt, kom ik niet vaak tegen.'
Evelyne: 'Tenzij...'
Jake: 'Tenzij ze hem bedriegt.'
'Bedroog u hem?'
'Ik heb een hekel aan dat woord.'
'Had u een verhouding? Wist hij er van?'
'Ik ging het 'm heus niet elke keer vertellen. Moet u nog
iets weten?'
'Waar was u toen uw man stierf?'
'Dat kan ik niet vertellen.'
'U was bij iemand.'
'Een verhouding duurt bij mij nooit lang.'
'By the way, wat betekent deze C trouwens?'
'Cross.'
'Is dat u meisjesnaam?'
'Ja. Waarom vraagt u dat?'
'Geen reden, ik ben gewoon nieuwsgierig.'

[buiten]
Jake: 'Ik heb een auto. U kunt beter met mij mee gaan.'
Evelyn: 'Er val niets meer te zeggen.'
'Ga dan maar naar huis. Maar uw man is vermoord. Iemand
loost massa's water uit de reservoirs, terwijl er droogte
heerst. Hij kwam er achter en wordt vermoord. Iedereen
die doet alsof er niets aan de hand is. Mij best, maar ik
heb bijna m'n neus verspeeld. En ik houd van m'n neus.
En u verbergt nog steeds iets.'
Ze probeert nog iets te zeggen, maar Jake rijdt woedend weg.

[kantoor Mulwray]
Er zit een vervanger van Mulwray (het naamplaatje op deur
wordt vervangen). Jake's neus doet alleen pijn wanneer hij
ademt, zegt hij. Dat vindt de medewerker zeer grappig.
'Werkt u nog steeds voor Mrs Mulwray?'
'Nee, nooit zo geweest.'
'Dat snap ik niet.'
'Ik ook niet. Ik ben door u gecontracteerd. Door 'n door u
gestuurde vrouw.'
'Ik weet niet waar u het over hebt.'
'Laten we 't zo bekijken. Mulwray wou die dam niet bouwen.
Dus besloot u z'n reputatie kapot te maken. Toen ontdekte
hij het lozen. En toen is hij... verdronken.'
'Mr Gittes, ik heb geen flauw idee waar u het over hebt.'
Jake dreigt met het bekend maken. De medewerker wil 't niet
aan de grote klok hangen en zegt dat ze door het bevloeien
de boeren helpen.
'Ik wil u niet naaien. Wel de man die achter u zit.'
Hij laat een kaartje achter.

[kantoor Gittes]
Mrs. Mulwray is er al. Ze wil 'm contracteren.
'Noah Cross is toch uw vader?'
'Ja, natuurlijk.'
Ze vertelt over het compagnonschap en hoe ze Mulwray
trouwde. Ze is zenuwachtig want ze steekt een sigaret op
terwijl ze al één had branden op de asbak. Ze vertelt over
de ruzie over 't water. Het is duidelijk dat ze nauwelijks
"vader" kan zeggen.

[Cross-landgoed]
Cross: 'Vreemd dat u nog voor 'r werkt. Of heeft ze weer
'n man?'
'Nee. Ze denkt dat de vorige vermoord is.'
'Hoe komt ze daar bij?'
'Daar heb ik haar op gebracht.'
Cross vraagt of Escobar wel bekwaam is. Jake kent 'm van het
vroeger samenwerken in Chinatown.
'Nu denk ik dat u m'n dochter bedriegt. Financieel dan.'
'Ik vraag de gewone kosten plus bonus bij resultaat.'
'Slaapt u met 'r? Kom nou, daar hoeft u niet over na te
denken?'
'Als u dat wilt weten, zet ik er één van m'n mensen op.'
Jake raak geïrriteerd en wil vertrekken.
'Mr Gittes, ze is nog wat in de war, ga zitten.'
'Waarom?'
'Misschien denkt u dat u 't door hebt, maar dat is niet zo.'
'Is dat zo leuk? Dat zeiden ze in Chinatown ook altijd.'
'En hadden ze gelijk? Wat weet u eigenlijk van mij? Ga
zitten.'
Na enige aarzeling neemt Jake plaats.
'Eigenlijk alleen dat u rijk bent en te respectabel voor
schandalen.'
'Ik betaal 't dubbele wanneer u Hollis z'n vriendin vindt.'
Jake is verbaasd. Cross denkt dat ze nuttige informatie kan
hebben en Hollis als laatste heeft gezien.
'Wanneer heeft u 'm voor 't laatst gesproken?'
Hij wil over iets anders praten wanneer Jake 'm
confronteert met de ruzie voor het café. Cross z'n
enthousiasme is plotsklaps verdwenen.
'De ruzie ging over m'n dochter. Spoor dat meisje nu maar
op, Mr Gittes. Ik wil haar helpen, Hollis was op haar
gesteld.'
'Ik had geen idee dat u en Hollis zo dol op elkaar waren.'
'Hij heeft deze stad gemaakt. En mijn fortuin.'
'Ik zal toch moeten weten waar de ruzie over ging.'
'Ik wou niet dat ze van het meisje kwam te weten.'
Voor 't opstellen van 't contract wil Jake eerst nog wat
sinaasappelen bekijken.

[bibliotheek]
Hij ontdekt dat veel van de boomgaarden van eigenaar
veranderd zijn. Met een lawaaiige nep-proest en een
liniaal scheurt hij een bladzijde uit.

[sinaasappelboomgaard]
Wanneer hij de boel van dichtbij wil bekijken wordt hij
beschoten. En er volgt een handgemeen. 'Bent u niet van
't water of kadaster?'
Er komt bloed door het verband op z'n neus. Hij legt uit
wie hij is en dat hij hier is om te zien of er bevloeid
wordt.
'Bevloeid? Die lui van Water blazen m'n tanks op en
vergiftigen m'n bronnen.'
Dat z'n opdrachtgeefster Mulwray is, levert een
handgemeen op. Hij wordt weer bij bewustzijn op een bank
met z'n opdrachtgeefster naast 'm zittend.

[onderweg]
Ze rijdt hem naar de stad. Hij vertelt dat 't water naar
de vallei gaat. 'In de advertentie stond iemand die twee
weken dood is en vorige week land kocht.'

[bij een tehuis]
Ze gaan als een echtpaar het bejaardentehuis binnen met de
smoes dat ze een plek voor hun vader zoeken. De
patiëntenlijst mag hij niet inzien. Wel komt hij erachter
dat Joden niet welkom zijn. Dat is ook het standpunt van
hun vader, aldus Jake. Bij het rondkijken ziet hij een
bord met namen. Waaronder enkele van de eigenaars van de
landschappen.
Er ligt een laken met de opdruk A.C.
"Albacore Club", zegt een oude vrouw. Hij spreekt haar aan
en zegt dat ze heel rijk is met dat landgoed.

[buiten]
Jake overmeestert een bewaker. Schopt een revolver weg.
Evelyn haalt snel de auto. Ze pikt 'm op, net voordat
Claude en de 'dwerg' bij 'm zijn. Er wordt nog op hun
geschoten wanneer ze wegrijden.

[huis Mulwray]
'Als dit uw werk is, mag u van geluk spreken dat u elke
dag leeft.'
Ze vraagt over z'n politieverleden. Hij wil z'n neus
behandelen. Zij doet dit. Hij ziet een vlekje op de iris
van haar oog.
Ze kussen elkaar.
[..]
In bed, de volgende ochtend. Ze wil meer van 'm weten.
Maar hij wil niet over het verleden praten.
'Ik wilde iemand beschermen. Juist daardoor ging 't fout.'
'Was er een vrouw bij betrokken?'
De telefoon gaat. Ze zegt nog dat haar vader eigenaar van
het tehuis is. Hij weet dat en vertelt dat hij met 'm
gesproken heeft. Ze is verbaasd wanneer hij nog niet
verteld heeft dat hij bij haar vader is geweest. Ze wil
weten waarover is gesproken.
'Hij wil weten waar Hollis z'n vriendin is.'
Ze schrikt en zegt dat haar vader gevaarlijk is.
'Niks doen voordat ik er ben. Ik moet weg.' Ze wil niet
zeggen waar naartoe.

[huis meisje]
Jake achtervolgt Evelyn. Ze houdt samen met de butler Khan
het meisje van Hollis vast in een huis. Wanneer ze wil
wegrijden zit Jake naast haar in de auto. Ze houden Hollis
vriendin tegen haar wil vast. Evelyn ontkent dat. Ze zegt
dat ze nog niet van Hollis' dood weet.
'Ik wou 't eigenlijk pas zeggen wanneer ik plannen heb
gemaakt om te vertrekken.'
Jake gelooft haar niet. Ze vertelt dat 't haar zuster is.
Hij mag niets vertellen.

[thuis bij Jake]
Jake heeft gedoucht en wil net gaan slapen. Er belt iemand
met de mededeling dat Ida Sessions met 'm wil spreken. Hij
zegt dat ze 't kantoor maar moet bellen en gooit de hoorn
neer. Er wordt weer gebeld. Haar adres wordt genoemd.

[huis Sessions]
Ida is al dood wanneer Jake binnenkomt. En de politie was
ook al in het huis. Er zijn inbraaksporen.
Escobar: 'Kende je haar? Hoe komt jouw telefoonnummer op
de muur bij het toestel.'
Loach (van de politie) heeft Jake via dat nummer gebeld.
De foto's van 't echo Park liggen in 't huis.
Escobar: 'Ze heeft je ingehuurd. Iemand wilde Mulwray
chanteren. Hij had zout water in z'n longen en is bij zee
geweest, bij de waterkokers. Ik wil jouw cliënt over twee
uur op het bureau en ik kan je aanhouden voor het
achterhouden van bewijs.'

[huis Mulwray]
Evelyn is niet thuis. De Chinees wel.
'Bad for the glass (grass).' Hij plant nieuw gras.
Chinees: 'Zout water, slecht voor het glas.'
Hier is dus zout water. Hollis is in de vijver vermoord.
Jake ontdekt een bril in het water.

[huis meisje]
Khan, Evelyn en het meisje zijn aanwezig. Hij belt Escobar
op en stuurt 'm naar dit adres.
'Jij kunt een goede advocaat betalen.'
Hij gooit de bril op tafel. 'Die heb ik in de vijver
gevonden. Die is van Hollis.'
'Waarschijnlijk.'
'U was jaloers en tijdens een ruzie viel hij. Maar z'n
vriendin zag 't. U durft 'r niks te doen, maar u kunt er
wel voor zorgen dat ze niks zegt.'
Hij zegt dit op een woeste toon; heeft genoeg van de gehele
affaire.
Zij schreeuwt: 'Nee!'.
Ze zegt dat Katherine haar dochter is.
Jake is nu erg kwaad omdat ze eerder "zuster" zei.
'M'n vader en ik.... Begrijp je nou? Of is het te moeilijk?'
Ze huilt.
'Heeft ie je verkracht? En toen?'
'Ik ben weggelopen. Hollis heeft me opgevangen. Ik mocht 'r
niet zien.'
'Waar brengt u haar heen?'
'Terug naar Mexico. Die is niet van Hollis.'
'Hoe weet je dat?'
'Hij had geen dubbelfocusglazen.'

[1712 Alameda]
Khan z'n huis in Chinatown. Daar laat Jake hun naartoe
vluchten. Wanneer Escobar arriveert, zegt Jake dat ze beiden
te laat zijn gekomen.
'Jij weet natuurlijk waar ze is.'
'Ze is naar het huis van de dienstmeid gegaan.'
Jake moet mee. Hij wil alleen 't huis in. Hij krijgt 3
minuten voorsprong. Het is 't huis van de klant uit de
beginscène van de film. Die moet 'm helpen Evelyn en
Katherine het land uit te smokkelen. Hij is Jake namelijk
nog wat verschuldigd. Jake weet weggedoken in de auto te
ontsnappen.

[huis Mulwray]
Hij laat de man de bagage van Mrs. Mulwray meenemen uit
Mulwray's huis en stuurt 'm naar Chinatown voor de personen.
Cross komt net aanrijden en wil weten hoe 't met 't meisje
is.
'Die is bij haar moeder.'
Jake confronteert Cross met de bril uit de vijver.
'Toen wij hier eerst kwamen, wilde Hollis 't water in de
grond laten zakken, zodat 20% verloren ging en niet 80%.
Opdat de grond een reservoir vormt.'
'En dat deed u?'
'Doe ik.'
'Door de vallei te annexeren. U hoeft 't niet voor 't geld
te doen.'
'Voor de toekomst. Waar is m'n dochter? De enige die ik nog
heb. Evelyn ben ik allang kwijt.'
'Is dat haar schuld?'
'Claude, pak die bril even af.'
Onder bedreiging van een revolver.
Cross: 'Nu 't meisje.'

[Chinatown, het is inmiddels donker]
Escobar is er ook. Die wil Jake arresteren. Jake zegt op
een opgewonden toon waar Cross mee bezig is. Maar Escobar
wil niet luisteren. Jake krijgt handboeien om.
Cross: 'Ik ben je grootvader, schatje.'
Evelyn: 'Blijf van 'r af.'
'Hoeveel jaar heb ik nog? Ze is ook van mij.'
Jake: 'Evelyn (met een damespistooltje), doe dat pistool
weg, er is politie.'
Ze schiet op haar vader, die raakt gewond. Evelyn wordt bij
het wegrijden met een schot in het hoofd geraakt door Loach.
Ze valt met haar gezicht op het stuur; de claxon gaat
onophoudelijk.
Escobar (tegen de assistenten van Jake): 'Willen jullie je
partner een grote dienst bewijzen? Breng 'm naar thuis.'
Jake verzet zich, woedend.
'Forget it, Jake. It's Chinatown.'