Halverwege de jaren negentig zag ik op televisie de verfilming van de autobiografie van de Nieuw Zeelandse schrijfster Janet Frame (1924 -2004). De titel van de film luidt: An Angel At My Table. Een paar jaar na die uitzending kwam ik de driedelige autobiografie in een Leeuwarder boekwinkel tegen. Dat leverde één van de meest indrukwekkend leeservaringen op. Ik heb me zelden zo met een auteur kunnen identi- ficeren. Vaak las het boek alsof ik zelf Janet Frame was, door haar persoonlijke, zachtaardig en openhart- ige manier van schrijven. Ze was verlegen, bescheiden, en trok zich soms - net als ik - terug. In het begin van haar leven had ze moeite om een plekje in de maatschappij te vinden. Mijn enthousiasme voor het levensverhaal van Frame wilde ik met iemand kunnen delen. Ik heb mijn zus Yfke een exemplaar van het tweede deel van de trilogie op haar verjaardag gegeven. Die raakte vervolgens ook in de ban van Frame, en heeft daarna de andere delen gekocht. Begin dit jaar, in de weken voor de reis, heeft mijn vader de trilogie gelezen. Hij was er ook diep van onder de indruk.
Den Haag, 26 november 2006 Ruim een half uur voor aanvang van de film stap ik het film- huis van Den Haag binnen. Bij de kassa zit een aantrekkelijke jonge vrouw in een streepjestrui, met een zakelijk stugge gelaatsuitdrukking, een beetje achterover leunend. Nadat ik geacclimatiseerd ben, bekijk vluchtig de folders op de balie, stap vervolgens rustig op de caissière af. "Ik heb twee kaartjes gereserveerd voor An Angel At My Table, maar kom helaas maar alleen."
(Hoe het kwam dat ik maar alleen naar de bioscoop ging, dat
is een verhaal apart, en laat ik hier buiten beschouwing.)
Twee weken terug was ik hier ook. Toen heb ik het programma-
boekje voor het vijfentwintigjarig jubileum van het filmhuis
gehaald. Links van de bar in het café, zat die namiddag een
meisje met lang haar op een hele mooie strategische plaats.
Nadat ik een glas vanillethee heb gehaald, wil ik naar
diezelfde plek lopen, maar ontdek dat het hoger gelegen deel
van het café de rokersafdeling is.
Toch maar niet doen.
Ik neem plaats aan de Grote Tafel, waar ik eveneens de
gelegenheid heb om de omgeving te observeren. Links van me
zit een oude dame met allerlei versierselen om haar nek
notities te maken. Even later komen rechts van mij twee
vrouwen zitten die op elkaar lijken. Waarschijnlijk zijn het
moeder en dochter. Aan hun gesprek te horen, hebben ze net
een film gezien.
Ik kan in de iets hoger gelegen projectorcabine kijken,
omdat de gordijnen grotendeels open zijn. De plek met de
tovermachine; een apparaat die een geheel andere wereld op
een doek kan projecteren.
Dan loopt er een meisje voorbij. Ze heeft lang, van
oorspronkelijk blond haar, met een onnatuurlijke rode
toplaag. Het meisje loopt naar de plek gaat waar ik
eerst had willen zitten. Verhip, dat is hetzelfde meisje
van veertien dagen terug! En ze gaat weer zo half tegen
de achterwand zitten zodat ze de ruimte goed kan overzien.
Een paar minuten voor half acht ga ik, na een bezoek aan
het toilet, de trappen op naar zaal 3. Ik neem op de derde
rij van voren plaats, een beetje rechts van het midden.
Het is nog niet druk.
De medebezoekers zijn onder andere een onrustige, iets
gezette jongeman met een zwarte bos krullen die op de
voorste rij plaatsneemt. Hij heeft een zware stoffen tas
vol boeken, tijdschriften en andere paperassen bij zich.
Zijn gezichtsuitdrukking is verre van vrolijk te noemen.
Ergens achterin de kleine zaal zitten drie Engelstalige
meiden druk te converseren, waarbij ik me afvraag waar
ze vandaan komen. Aan het accent te horen zijn het geen
Britten, maar ook geen Amerikanen. Misschien komen ze
wel uit Nieuw Zeeland?
Links achter mij zit een echtpaar van middelbare leeftijd
vrolijk te babbelen. Ik vang een groot deel van hun
gesprek op. De man is gedurende een langere periode aan
het woord, en heeft het met een steeds negatiever wordende
toon op gegeven moment over het feit dat ze nota bene naar
een film gaan kijken die al ruim 15 jaar oud is.
Ho, dit gaat de verkeerde kant op. Ik moet ingrijpen!
"Maar het is een hele bijzondere film, naar het leven van
een zeer bijzondere schrijfster! Ik ben begin dit jaar
in Nieuw Zeeland geweest om de plaats op te zoeken waar
Janet Frame is opgegroeid."
Ik vervolg mijn betoog met veel enthousiasme.
Een man-met-een-bruine-lange-jas-met-rode-das-en-
vriendelijk-gezicht, is naast de rij stoelen blijven staan
en luistert geboeid mee naar mijn verslag van het bezoek
aan Oamaru. Het echtpaar stelt belangstellend allerlei
vragen.
Zaal 3 is een intieme zaal.
De sfeer is inmiddels ideaal voor een prettige filmavond.
De kopie van de film is soms van een matige kwaliteit.
Versleten. Maar dat maakt de film op zich niet minder goed.
Het versterkt zelfs een beetje de armoedige omstandigheden
van de jaren waarin Frame opgroeide, met de gaten in haar
zoveelstehands kleertjes.
Na het tweede deel stopt de film plots.
Achter me hoor ik: "He, het was toch een trilogie?"
De operateur is ondertussen uit zijn hokje gekomen en zegt
dat de film in twee blikken is geleverd: "Willen jullie
dat ik direct doorga met het vervolg, of hebben jullie
behoefte aan een pauze?"
Bijna unaniem - de meeste bezoekers zeggen niks - kiest men
voor een pauze.
Een man achterin zegt: "Dit is de meest democratische film-
voorstelling die ik ooit heb meegemaakt!"
Om half tien zal het vervolg starten.
Ten opzichte van het boek zijn er bij de verfilming een
paar episodes gesneuveld. Zoals de tussenstop op St. Maarten
tijdens de overtocht naar Europa, waarbij Janet voor het
eerst in haar leven Coca Cola drinkt, het bezoek aan Andorra
na haar amoureuze verblijf op Ibiza, en de periode waarin
ze op het Engelse platteland leefde en veel schreef.
De eindscène speelt zich af op de camping van Oamaru.
In februari van dit jaar hebben mijn vader en ik daar in
een 'cabin' overnacht.
Thuisgekomen, bekijk ik in het programmaboekje nogmaals de
foto van Janet Frame met de drie actrices die haar speelden
in dit indrukwekkende levensverhaal: van haar eerste stapjes,
tot de terugkomst naar Oamaru, van de dan in Nieuw Zeeland
inmiddels beroemd schrijfster.
De actrices die Frame als jong meisje, puber, en jonge vrouw
tot rond haar dertigste levensjaar spelen, hebben dat op een
zeer bewonderenswaardige manier gedaan.
Persoonlijk geeft Janet Frame mij soms een gevoel van
herkenning bij sommige angsten in haar karakter. Vooral
door haar bescheidenheid, denk ik. Alhoewel het persoon-
lijke in haar boeken nog beter tot uitdrukking komt.
Ze schrijft direct en heeft een gevoelig, zachtaardig en
kwetsbaar karakter.
Over herkenning gesproken: Ook de typisch groene Nieuw
Zeelandse landschappen langs de oostkust had ik nog vers
op mijn netvlies.
De filmvoorstelling was een zeer ontroerende ervaring.
Er waren momenten dat ik zat te trillen van compassie.
Een gevoelvolle film!
Johan (26 november 2006)
Tip: onlangs is de film door het NRC als onderdeel van
een Down Under films op DVD uitgebracht.
Uit het programmablad van het filmhuis:
