Zweite Heimat - Chronik einer Jugend, Die (1992)
13 afleveringen over de periode 1960-1970.



Deze serie werd in 1993/1994 door de VPRO in een
marathonuitzending vertoond. Ik heb het merendeel
rechtstreeks gezien en de rest na afloop van videobanden
bekeken, me toch wel bewust zijnde dat dit een mijlpaal
in de televisiegeschiedenis zou zijn.

Het mooiste aan deze serie vond ik de filosofische
getinte scènes die zich afspeelden in het studentenhuis
bij Frau Cerphal.

Voor de liefhebbers volgen nu aantekeningen van mij uit
januari 1994.

1)
Hermann Simon verhuist van Schabbach (Hunsrück) naar
München om er muziek te gaan studeren. Via de voice-over
horen we hem over de afgekeurde relatie met de 12 jaar
oudere Klärchen. Men spande samen om hun uit elkaar te
drijven. Hij noemt haar zijn enige liefde.

München.
Hermann ziet Clarissa onder aan de trap van de universiteit
en botst later verdwaasd tegen haar op.

Clemens, huis- en streekgenoot van Hermann, is vaag over een
vrouw die op bezoek was. Hermann windt zich daarover op en
kijkt naar het ingedrukte deel van het dekbed.
De volgende ochtend is er een brief van Klärchen:

'Lieve Hermann,

We hebben elkaar nu al meer dan 4 jaar niet gezien, maar
vandaag was ik op doorreis in München en heb je kamer gezien,
je boeken en je vriend Clemens. Ik had jou ook zo graag
gezien om je na al die tijd oneindig veel te vertellen.
Ik heb vier uur gewacht in je kamer maar wilde Clement niet
zeggen wie ik ben. In die uren is 't me langzaam duidelijk
geworden dat je 'n heel ander leven leidt dan ik. Misschien
hebben we elkaar daarom niet ontmoet, hoewel ik op je bed
heb gezeten.

[..]

Lieve Hermann, hierbij neem ik voorgoed afscheid van je.
Ik wilde 't mondeling doen, maar misschien is 't zo beter.
Ik ben getrouwd en heb 'n gelukkig huwelijk. Waarom wilde
ik zo graag horen wat je nu denkt over wat we samen beleefd
hebben? Betekend 't voor jou hetzelfde? Hermann, 't doet
nog steeds pijn. Misschien krijgen we nog de kans 'adieu'
te zeggen...'

2)
De Chileen Juan weet niet hoe hij met z'n talenten moet
omgaan. Hij is 10-talig, de tiende taal is de muziek.
Juan, die ook op de universiteit zit, kan het goed met
Hermann en Clarissa vinden.

3)
Na de dood van haar vader vertrekt Evelyne naar München.
Ze wil meer te weten komen over haar moeder die ze nooit
heeft gekend (in de oorlog overleden bij een bombardement).
Evelyne (met de donkere stem) bezoekt de begrafenis en denkt
aan de voorstelling van ontbinding in het graf.

4)
Evelyne is bevriend met de harde en cynische Ansgar, die een
baantje heeft als tramconducteur.

[Een shot van de camera die door een kogelgat in een boom
kijkt. Eén van de studenten heeft een jachtgeweer van z'n
vader meegebracht. Later in de serie zal dit geweer nog een
rol spelen.]

Ondanks dat het is aangekondigd, is het toch een onverwachte
dood van Ansgar, de vriend van Evelyne. Hij verongelukt voor
haar ogen wanneer hij van haar afscheid neemt en op de
wegrijdende tram zal stappen.
Onderwijl is er een studentenfeest in de villa van Frau
Cerphal. Het feest wordt door het doodsbericht verstoord.

5)
Vijf nachten van studentenopstand in Schwabing. Een politieman
slaat Hermann in elkaar, doordat hij toevallig op straat was.

Hermann reist naar Sylt, alwaar hij pianoles zal geven aan een
rijkeluiskind. Hij overnacht in Dülmen waar hij Helga en haar
vriendinnen Dolli en Marianne ontmoet.

Marianne probeert Hermann te verleiden. Terwijl Helga hem die
nacht 'wil', heeft Hermann Marianne in gedachten. De rust
wordt verstoord door de dronken oma van Helga. Hermann smeert
'm stiekem en brengt toch nog de nacht door bij Marianne.

6)
De studenten hebben het over de Nouvelle Vague.
De bioscoop-voorstelling waar Hermann, Clarissa en Juan naar
Cleopatra kijken wordt onderbroken door het bericht dat
Kennedy is vermoord.
Er hangt een affiche van "Jules und Jim" in de villa.

Alex: 'Das regen valt immer untern.'
Vrouw Cerphal (tegen Alex, de oudere student): 'Jullie weten
weinig van elkaars familie.'
Alex: 'Familie is een treurig hoofdstuk.'

Hermann ontmoet z'n jeugdvriendin Waltraut. Ze worden verliefd
op elkaar. Waltraut werkt als gids voor toeristen die een tour
door München maken. Haar troetelnaam is Schnüsschen.

7)
Helga brengt al ruziënd de nacht door met haar vriend Stefan
in een berghut na een beklimming door sneeuw. Volker en de
rijke Fransoos (ook student) zorgen voor het geld (DM800,-)
voor de illegale abortus van Clarissa, aangezien ze 50%
kans hebben om de vader te zijn.

Clarissa ligt tijdens kerst in het ziekenhuis om te herstellen
van een infectie veroorzaakt door de abortus.
(Deze scène deed me aan de zwart-wit films van Ingmar Bergman
uit de jaren 50 denken).

Een gezin komt in het ziekenhuis op bezoek bij een moeder die
net is bevallen. Tot overmaat van ramp komt ook nog Clarissa
haar moeder op bezoek. Clarissa ontvlucht 't ziekenhuis en
gaat naar de villa.

Na Clarissa haar herstel.
Hermann sloopt het hek van de studenten-villa om de kachel
van hout te voorzien. Hij verwond zich hierbij aan z'n hand.
Hermann slaapt op de bank in de kamer/bibliotheek en Clarissa
slaapt in de aangrenzende kamer. Na een tijdje kruipt Clarissa
bij Hermann onder de lakens.
Clarissa (zacht huilend): 'We zijn altijd ziek geweest als we
van elkaar hielden.'
Hermann (ook huilend): 'Ik heb altijd van je gehouden.'
C: 'Ik ben op de vlucht voor jou. Steeds ben ik op de vlucht
voor jou. Wat is dat toch?'
H: 'En ik voor jou.'
C: 'Wat is dat..?'
H: 'Krankzinnigheid.'

[..]

C: 'Nu moeten we broer en zus voor elkaar zijn met al onze
wonden.'
H: 'Ik ben jouw wolf. En jij bent mijn wolf.'
C: 'Geef me je gewonde hand.'

[..]

H: 'Ik moet steeds denken aan 't bloed van mij dat in jouw
verband stroomt. Bij ons is alles omgekeerd. Alles is 't
omgekeerde van wat er normaal is.'
C: 'Ik ben als jij.'

[..]

H: 'Ik ben ook als jij'
H; 'Ben je jaloers? Zou je met mij trouwen?'
C(zachtjes): 'Nooit...Nooit'
H: 'We zijn nooit samen in slaap gevallen.'
C: 'Wel in gedachte...al vaak.'

8)
Schnüsschen probeert Hermann te overtuigen van de voordelen
van een huwelijk.
Juan(depressief): 'Jullie hebben allemaal iemand. Wanneer ik
verdwijn, merkt niemand 't op. Ik ben wijn zonder etiket.'

Rob, Reinhart en Stefan (die niet meer bij Helga is) richten
een Filmbetrieb op.

Hermann is aan het babysitten met Waltraut bij kennissen van
Waltraut.
H: 'Je moet jezelf nog eens op de wereld brengen, helemaal
door jezelf.'
H: 'Nooit meer liefde, humm.. Ik ben thuis zonder naar huis
te gaan.'
Ze gebruiken de zwarte mini-muts van toilettafel (condoom).
Hermann droomt over Clarissa terwijl Waltraut in z'n armen
ligt.

Het huwelijksfeest van Hermann en Waltraut in de villa loopt
uit de hand.

9)
Clarissa heeft een nieuw begin gemaakt in Amerika. Frau
Cerphal houdt de deur dicht voor de studenten. Alleen Juan
mag blijven. Hoewel er nooit een dikke buik getoond is, hebben
Hermann en Waltraut een meisje gekregen: Simone (Lulu).

Helga is zwanger, maar niet van Stefan. Bij de terugreis van
Clarissa naar Duitsland is de Cello beschadigd (Het instrument
was antiek en familiebezit van een rijke kennis).

Mevr. Cerphal krijgt van haar vader een preek op z'n
sterfbed: 'Het is niet voldoende alleen te erven.'
Bij het doorzoeken van haar (in opdracht van hem) vader z'n
werkkamer van het bedrijf, vindt ze een pistool. Schiet 'm
per ongeluk af op, zoals later blijkt, precies het moment
waarop haar vader overlijdt. De kogel treft haar vader z'n
bureaustoel.
Door het lawaai wordt ze door de bewaking gearresteerd. Ze
verkoopt de villa en gaat van de erfenis op reis.

Rob en Reinhart zijn een half jaar in Mexico en Zuid-Amerika
geweest. Bij hun thuiskomst, bezoeken ze de villa (Vossenhol),
die afgebroken blijkt te zijn. Hermann komt ook toevallig net
langs.
De ex-studenten van het Vossenhol houden een huisbegrafenis.
Alex(tegen Reinhart in het café): 'Je wordt zo oud als
Christus werd, tijd om iets aan je onsterfelijkheid te doen.'

10)
Reinhart, net terug uit Italië waar hij bij de fotografe
Esther (nichtje van Frau Cerphal) een scenario schreef, zit
in een bootje midden op het meer 't scenario te bestuderen.
Plots verdwijnt hij uit 't bootje. Verdronken/zelfmoord?

Volker & Clarissa en baby Arnold (Lollo), Hermann & Waltraut
en baby Lulu verblijven in Rob z'n ouderlijke woning aan
Ammersee, waar Reinhart kort geleden verdween.

11)
Het lichaam van Reinhart is nooit teruggevonden.
Hermann speelt in een muziekbandje en reist in een busje
tenten/cafés af om de kost te verdienen.
Hermann leest bij Volker en Clarissa thuis een krantenbericht
in een viswikkel. Er staat in dat de muziek van hem voor een
film een prijs heeft gewonnen bij een festival in Venetië.
Bij de ontvangst van de prijs in de studio in München krijgt
hij een baan aangeboden. En neemt die.
Hij maakt muziek voor een film van Rob voor een bijzondere
film (drie camera's op een plat treinstel, aldus geprojecteerd
op drie beeldschermen in de zaal).

Esther(terug uit Venetië): 'Duitsland is een boek met
uitgescheurde bladzijden.'

Hermann heeft een avontuurtje met de studio-assistente.

12)
Wanneer Hermann thuiskomt zijn er studenten (van een jongere
generatie) in de woning. Enkelen zijn verslaafd aan de drugs
en Waltraut neemt de verzorging van hen op zich.
Hij wordt brutaal afgesnauwd en genegeerd. Hermann heeft er
genoeg van en gooit tijdens een ruzie Waltraut z'n trouwring
uit het keukenraam. Zij gooit haar ring er achteraan.

Helga heeft intussen de leiding over een groep opstandige
studenten (ook van de jonge generatie) en leidt met hen een
commune in Berlijn. Hun motto: revolutie op alle gebieden!

Wanneer Stefan en Rob een film willen opnemen in Berlijn
worden ze door Helga en 'haar' studenten tegengewerkt in
verband met de in hun ogen onterechte subsidies.

Clarissa heeft genoeg van de cello en brengt 'm terug
naar Dr.K.
Hermann overnacht in de Berlijnse commune en koopt een
Citroën DS cabriolet. Een Amerikaanse vriendin van Clarissa
komt met band in Duitsland.
Clarissa heeft nu een ECHTE vriendin.

13)
Tijdens het Oktoberfest in een grote feesthal.
Hermann (voice-over): 'Schnüsschen zou genoten hebben. Zij
was in een druk gezin opgeroeid en hield ervan tussen de
ouderen te zitten en erbij te horen. Een familiemens. Ik
verafschuw die nabijheid die het tegendeel was van wat 't
leek. Alle gevoelens werden platgewalst onder 't gewicht van
't alledaagse. Tien jaar geleden was ik weggegaan uit m'n
dorp in de Hunsrück. Ik wil niet terugkijken op die tijd
want alles wat ik had willen bereiken lag nog voor me. Of
had 't lot allang besloten dat ik m'n doel nooit zou
bereiken? Ik begon weer te twijfelen aan mezelf en aan
m'n talent.

München, de Fransoos: 'Je had schrijver moeten worden. Die
ziet z'n publiek niet.'
H.(in zich zelf pratend):'Mijn vrienden bewezen het. Dat
konden geen mensen zijn van vlees en bloed. Het waren
theater-figuren verblind in hun waan als kunstenaar. Bedacht
door decadente intellectuelen. Ik wilde dat ik wakker werk,
dat 't eindelijk dag werd.'

Hermann krijgt, omdat de eigenaar van de geluidsstudio -
Theobalt Handschuh- geen kinderen kon krijgen, en Hermann
als z'n zoon beschouwt (wat Hermann niet helemaal kan
verwerken) het aanbod de studio te erven.
Hij krijgt bedenktijd.

Hij zoekt iemand om raad; hoort van Clarissa haar moeder
dat Clarissa op tournee is. Met de trein gaat hij haar
opzoeken in Heidelberg. Bij aankomst in de avond blijkt dat
hij een dag te laat is. Hij ziet foto's op het station van
gezochte terroristen. Op één van de foto's staat Helga.

Onderweg vanuit de trein ziet hij de DS cabriolet met
Waltraut en z'n dochter de trein inhalen.
(Een soortgelijk fragment zit in Heimat 3.)
Hij stapt uit bij volgend stadje, waar haar auto bij de kade
staat. Hij bezoekt een klein circus in de buurt. Hermann
ziet dat Juan er acrobaat is en een kort gesprek heeft met
Waltraut.
Bij het benaderen van z'n dochter wil die niet met hem praten.
Op de vervolgreis met de trein wordt deze met helikopters
stopgezet en onderzocht op terroristen.

Helga heeft, met de sleutel die ze nog had, met een paar
vrienden onderdak gezocht in Stefan z'n huis. Stefan, wiens
auto onderweg door de politie is onderzocht, komt thuis.
Helga en haar vrienden vertrekken in de nacht. De volgende
morgen wordt op de deur geklopt door de politie die een
anonieme tip had gekregen. Stefan raakt door een schot door
de deur zwaar gewond en overlijdt.

Hermann is intussen ook te laat voor Clarissa wanneer hij in
Keulen is, en leest de volgende ochtend het krantenbericht
over Stefan.

In de trein ontmoet hij een oud-studente (waar hij z'n
eerste nacht in München mee doorbracht). Ze verkleedt zich
in de coupé in kostuums die ze bij zich heeft. Ze toont ook
een stapel foto's uit de studententijd. Hermann ziet hun
gezichten.

[Alex is intussen zwaar aan de drank en overlijdt t.g.v.
een hartaanval in z'n woning.]

Hermann stapt uit in Dülmen en belt Clarissa haar
moeder om te vragen waar Clarissa zich op haar tournee
bevindt. Die blijkt twee dagen in Amsterdam te zijn.

Hermann(in Amsterdam): 'Al vijf dagen tastte ik in het
duister. Vind ik Clarissa wel? Vind ik 'r niet?'

Tijdens de voorstelling komt Hermann zachtjes binnen en kijkt
mee. Frau Cerphal zit op de eerste rij. Hermann wordt de
volgende ochtend in hotel Acacia naast Clarissa wakker.
H: 'Het schijnt dat er na zeven jaar geen atoom in ons
lichaam gelijk is gebleven.'
C: 'Maar 't verlangen blijft.'

Wanneer Hermann wakker gemaakt wordt door de schoonmaaksters,
ligt er een briefje van Clarissa. Hermann wordt opgedragen te
wachten omdat ze een persconferentie moet geven (hier zien we
kort een fragment van).

Hermann wacht op een terrasje.
Hij besluit te vertrekken.
Op de vlucht naar z'n Heimat.

Hermann bij z'n komst in Schabbach:
'Ik sta aan het begin.'