Lisette Lewin
Bach onder de palmen Auteur: Lisette Lewin Singel Uitgeverijen augustus 2012 eerste druk, hardcover €19,95 en als eBook voor €9,99 Via boekwinkeltjes.nl heb ik een schijnbaar ongelezen exemplaar op de kop getikt voor 5,95 inclusief verzendkosten.
Lisette Lewin (1939) is schrijfster en journaliste. Ze publiceerde onder meer over de Tweede Wereldoorlog, joods zijn en reizen. Jarenlang schreef ze voor de Volkskrant, het NRC Handelsblad en Vrij Nederland. Toen ze romans begon te schrijven, had ze daarmee succes, vooral ‘Voor bijna alles bang geweest’ en ‘Hart van prikkeldraad’ werden goed gekocht. In "Bach onder de palmen" vertelt ze het verhaal van een oudere Haagse dame (Lotte) die haar jeugdliefde achterna reist die in Zuidoost-Azië is beland. Hij was een gevierd musicus, maar door drank, pech en naïviteit is hij zijn geld, carrière en zelfrespect kwijtgeraakt. Hoogstwaarschijnlijk heeft Lisette Lewin inspiratie geput uit haar eigen leven en dit verhaal, of in ieder geval personages gebaseerd op mensen die ze uit haar omgeving kent en bij haar reizen door Thailand en Cambodja heeft ontmoet. Op bladzijde 122 schrijft Lotte dat ze notities maakt. Ongetwijfeld deed Lisette dat zelf ook. Lotte is bevriend met Jettie, het zusje van Jurriaan. Ze is elf wanneer hij achttien is en er bij haar een liefdesvuur ontvlamt. Jurriaan komt uit 1932 en is ook zeven jaar ouder dan de schrijfster zelf. In deel 1 een introductie en vooruitblik met de belangrijkste personages, een familiegeschiedenis van fabriekseigenaren in Haarlem en het avontuurlijke leven van Jurriaan in Canada, Duitsland, India en Zuidoost-Azië. In Thailand en Cambodja leeft hij van twee erfenissen. Deze vooruitblik kan storend zijn voor lezers die niet gecharmeerd zijn van herhalingen. Ze verwijst doelbewust naar William Somerset Maugham over relaties met Aziaten: 'Ze zijn misschien op ons gesteld, maar ze houden niet van ons. Nooit. [..] De Brit hoopt, tegen beter weten in, dat hij ooit nog eens naar Engeland zal terugkeren [..] met een lieflijke tuin en een blanke, belezen vrouw.' Rond de eeuwwisseling besluit Lotte om haar jeugdvriend op te zoeken. Nadien bijna elk jaar. 'In zijn huisje in het Thaise grensplaatsje had hij van heimwee gehuild. Maar in Nederland blijven, in een steriel gestofzuigd bejaardentehuis waar je geen pijp mocht roken en gecom- mandeerd werd, dan liever dood. ' 'Liever heimwee dan Holland', om met Leo Vroman te spreken. Vergelijkingen tussen het leven in Zuidoost- Azië en het westen komen in diverse varianten terug (bladzijde 16,23, 53,152,158,172,195 en 199). In deel 2 meer over Jurriaan. 'Hij is niet geschikt voor deze wereld', zei Lotte. 'Hij was verbitterd. Kwaad op de wereld.' Ze logeert in het Oriental Hotel in Bangkok en ontmoet daar een Deense professor Zuidoost-Aziatische talen. Hij is getrouwd maar heeft twee Thaise vriendinnen. Ze gaan met z’n vieren uit eten. De professor refereert naar enkele literaire klassiekers over de regio: Lord Jim (Toean Jim) van Jospeh Conrad, Burmese days van George Orwell en Saigon van Anthony Grey. Ze ontdekt dat Jurriaan in Thailand in Pattaya en Kanchanaburi (79) en ergens in de jungle van Cambodja op hasjiesj en alcohol heeft geleefd. In de Cambodjaanse provincie Takeo in de buurt van het huis van de Rode Khmer-prominent Ta Mok. (Tegenwoordig is dat een universiteits- gebouw.) Nu woont hij bij de grens met Cambodja in Patama (86) en gaat om de drie maanden het land uit om zijn visum te verlengen. In bijna elke plaats waar hij heeft gewoond zijn een (ex)partner en mannetjes die hij financieel ondersteunt met de gedachte dat hij altijd op hen kan rekenen. Het opmerkelijke is dat Patama volgens mij niet bestaat. Waarom zou Lewin die naam hebben verzonnen? Misschien bedoelt ze Trat? Met name vanaf bladzijde 90 komen klassieke componisten aan bod. Lotte heeft in de voetsporen van onder andere Beethoven en Bach gereisd. Uit de vriendenkring van Jurriaan leert ze Chris uit Breda kennen, die met een Thaise en haar hele familie is getrouwd: 'Vóór de bruiloft zijn ze lekker in bed,' zucht Chris. 'Daarna ineens niet meer'. En ook de Groninger Hajo en andere westerlingen. Ruim over de helft, op bladzijde 151, gaan ze naar Cambodja. Op bladzijde 155 komen ze aan in de kustplaats Sihanoukville. De beschrijving van Cambodja komt realistisch over. En in eerste instantie zeer positief: 'Verrukt overwoog ze hier langer te blijven, jaren desnoods [..] en dan maar een boek schrijven. Ze begreep Jurriaan wel, dat hij was blijven hangen.' (158) en op 172: 'Je zou hier maanden willen blijven.' Ze vertelt over Snake Island, de Russische maffia en onveiligheid wanneer je alleen op straat loopt in Sihanoukville. De worstelingen van Jurriaan geven een veel minder rooskleurig beeld: 'Alles mislukt hier. Je hebt hier geen enkel recht. Wat een rotland.' (176) 'Je kon met deze mensen geen vriendschap sluiten, of je moest langer blijven en Khmer leren.' (195) Lotte: 'Hij hoorde hier niet, hij hoorde in een stad waar een concertgebouw was.'(198) Vanaf bladzijde 164 volgt een beknopte biografie van Pol Pot en wat er in de jaren zeventig onder zijn leiding tijdens het bewind van de Rode Khmer in Cambodja plaatsvond. Jurriaan zijn Cambodjaanse huis ligt vol met olieverfschilderijen van hem en zijn aangenomen zoon. Pogingen om daar aan te verdienen zijn mislukt. Op het einde van het tweede deel verblijven ze in hoofdstad Phnom Penh. Ze bezoekt dan toeristische plekken (203) en wordt geconfronteerd met de armoede. Lewin is kritisch over oudere mannen die met jonge sirenes in Azië leven. Een clichébeeld dat bij verschillende personages bevestiging krijgt. Over hoe ze hen kaal plukken. En de naïeve manier waarop Jurriaan en anderen dat ondergaan. In het slotdeel reist de zus van Jurriaan mee. Ze wil nooit meer terug: 'Ik wil naar Florence. Of naar Rome. Leipzig. Waar kunst is en cultuur.' Alsof er geen kunst en cultuur in Zuidoost-Azië is?! Het geschetste beeld is eenzijdig en op het verhaal afgestemd. De regio en bewoners komen daardoor minder fraai voor het voetlicht. In corrupte culturen waar mensen vaak alles doen om te kunnen overleven is bedrog nu eenmaal ingeslepen en deels gemeengoed. De naïviteit van Jurriaan maakt hem een aantrekkelijk slachtoffer. Buitenlanders die er wel succesvol zijn, blijven buiten het verhaal. Voor buitenlanders gebruikt ze overigens consequent het Thaise woord 'farang' terwijl dat in Cambodja 'barang' is. Dit is volgens mij één van de weinige Nederlandse romans over Thailand en Cambodja. Wanneer ik google op "Bach onder de palmen", dan krijg ik de indruk dat ze weinig op pad is geweest om dit boek te promoten. Ik kom geen recente interviews met de schrijfster tegen en nauwelijks recensies. Door de schaarste van dit soort boeken is dat jammer. Johan (16 juni 2015)