Cambodja (2010)


Een reis door Cambodja is heel goed te combineren met Vietnam.
Beide landen zijn niet rechtstreeks vanuit Nederland te bereiken
maar hebben onderling aardige verbindingen. Daarom ga ik na mijn
trip door Noord-Vietnam nog een paar dagen naar dit arme en
corrupte buurland.

In Cambodja wil ik deze keer graag meer van het platteland rond
Siem Reap zien, zoals de drijvende dorpen bij het Tonlé Sap
Meer. In de hoofdstad Phnom Penh ben ik ook nog niet uitgekeken.
Zo heb ik het Royal Palace nog niet bezocht en zou ik net als in
Siem Reap ook graag per fiets de omgeving willen verkennen.
In Siem Reap ben ik van plan om foto’s bij de mensen te brengen
die ik vorig jaar bij mijn solofietstocht langs de Siem Reap
rivier heb gefotografeerd. Daarnaast zou het mooi zijn wanneer
ik op privébasis iets aan de armoede kan doen.

Ik heb een uitgebreid onderzoek gedaan naar slaapmogelijkheden
in Siem Reap en Phnom Penh. In beide gevallen is er niks aan te
merken op de hotels van vorig jaar, respectievelijk Reaksmey
Chanreas en Dara Reang Sey. Maar ik wil nu graag iets anders
uitproberen.

In Siem Reap kun je een duur hotel uitzoeken, die voornamelijk
aan Airport Road zitten. Maar ik vind het zeer ongepast om in
zo’n arm land in luxe resorts te gaan waarbij ik me ernstig
afvraag of de lokale bevolking er iets aan verdient. Die hotels
zijn vaak in bezit van buitenlanders.

Het hart van Siem Reap is mij te lawaaiig en guesthouses aan de
overkant van de rivier zitten vrij ver van het centrum. Ik ben
uitgekomen op Hotel 89 aan de rand van het centrum. Dit hotel
ziet er net uit en scoort hoog op tripadvisor.com. Het ontbijt
en vervoer van en naar het vliegveld zijn inbegrepen en ze
bieden ook tours aan. Wanneer ik langer in Siem Reap zou
blijven, dan had ik misschien toch gekozen voor de overkant van
de rivier. Seven Candles Guesthouse, Peace of Angkor en Mother
Home Guesthouse zouden dan een grote kans maken.

In Phnom Penh heb ik Velkommen Inn van een Noorse eigenaar
gekozen omdat het centraal en in de buurt van de rivier zit.

Voor de tour naar de drijvende dorpen aan het Tonlé Sap Meer zal
ik ter plekke navraag doen. Ik heb goede verhalen gelezen over
de mogelijkheden die het Two Dragons Guesthouse biedt naar
Kompong Phluk. Maar misschien kan mijn hotel ook iets
aantrekkelijks voor me regelen met veel mogelijkheden voor
fotografie.

Vervolgens ben ik op zoek gegaan naar vliegtickets. De vlucht
van Hanoi naar Siem Reap heb ik bij vliegticketskopen.nl
geboekt, omdat de tickets daar aanzienlijk goedkoper zijn dan op
de site van Vietnam Airlines zelf. Nu kan het best zijn dat deze
vlucht op korte termijn bij bureautjes in Hanoi nog goedkoper
is, maar ik wil dit alvast hebben vastgelegd. Door een redelijk
strak schema heb ik weinig tijd om ter plekke dingen te regelen.
De vlucht van Siem Reap naar Phnom Penh is gek genoeg
aanzienlijk goedkoper te boeken op de site van Vietnam Airlines.
Deze vlucht zal worden uitgevoerd door Cambodia Angkor Air.

Dit verslag is het vervolg op "Noord-Vietnam (2010)"



Woensdag 10 maart. Na ongeveer een uur vliegen landt het toestel
van Vietnam Airlines uit Hanoi op het vliegveld van Siem Reap in
Cambodja. Vanaf het toestel moet ik een paar honderd meter in de
verzengende hitte naar de aankomsthal lopen. Daar geef ik bij de
douane een print van de e-Visa af. De streepjescode op het
formulier is volgens mij het meest van belang. Dit visum heb ik
via internet aangevraagd en $25 voor betaald. Er komen een paar
stempels in mijn paspoort en er moet een foto worden gemaakt,
net zoals bij de douane in Amerika.

Ik zie geen pinautomaat op het vliegveld. Er staat wel een
mannetje met mijn naam op een bordje. Het is Chea en hij wil
graag weten wat ik de komende dagen wil doen. Het is ongewoon
dat ik geen tempels ga bezoeken. Daar komen hier jaarlijks
miljoenen toeristen voor en ze zijn dé attracties van Cambodja.
Ik heb de belangrijkste tempels vorig jaar al gezien. Ik wil dit
keer graag naar een drijvend dorp. Volgens hem is dat beter te
doen met een auto, want met zijn tuk tuk doen we er wel twee uur
over om er te komen.

Siem Reap

Hij brengt me met de tuk tuk in ruim een kwartier naar mijn
hotel in Siem Reap. Mijn shirt en haren wapperen in de wind.
Lekker. Alles lijkt hier een slagje trager te gaan dan in
Vietnam. We halen fietsers in. Auto’s halen ons weer in, maar ze
claxonneren niet zo ongeduldig. De straat waar mijn hotel aan
ligt is onverhard. Ik moet mijn ogen (contactlenzen) beschermen
tegen het rode stofzand. Dit is Taphul Road. Ik heb nergens op
internet een huisnummer van het hotel kunnen vinden. Huisnummers
zeggen weinig in Cambodja, volgorde en uniciteit zijn ook niet
gegarandeerd. Niet ieder land is zo georganiseerd als Nederland
en vergelijkbare westerse landen.

Even tussendoor iets over oriëntatie. Ik heb nog nooit een
Cambodjaan met een plattegrond gezien en het is mij een raadsel
hoe ze hier iets vinden. Misschien gewoon door te vragen. Maar
ik wil me graag vooraf oriënteren. Het liefste heb ik in
reisgidsen goede kaarten en plattegronden, maar die willen nog
wel eens ontbreken. Op Google Maps zijn steeds meer gebouwen,
zoals hotels, restaurants, internetcafés en supermarkten
voorzien van een beschrijving. En je kunt ook redelijk
nauwkeurig op adressen zoeken, al zit Google Maps er ook wel
eens volledig naast.
Op http://www.canbypublications.com heb ik nuttige
kleurenplattegrondjes van Siem Reap en Phnom Penh gevonden.

Bij aankomst in het hotel moet ik een formulier invullen. Het
paspoort mag ik houden. In Vietnam was dat anders. De manier van
bediening in Hotel 89 is van een overdreven luxe. Om verlegen
van te worden. Op Tripavisor.com is al de vergelijking met een
vijfsterrenhotel gemaakt. Van gratis vruchtensap bij aankomst,
een nat doekje om mijn gezicht en handen af te vegen, tot een
fabeltje op een rol papier met een rood strikje erom als
verhaaltje voor het slapengaan. Mijn kamer is uitstekend. Het
enige wat ik zou kunnen gaan missen is een ligbad. Volgens mij
hebben sommige kamers wel een bad.

Het is weer wennen aan een ander accent. De Cambodjanen praten
soms zo snel. Of ze maken de woorden niet af. Een beetje
vergelijkbaar met het brabbelen van Indiërs.

Na het opfrissen in mijn kamer zoek ik eerst de bekende plekken
op. Zoals het hotel van vorig jaar. Het is nog drukker op straat
dan toen en overal staan en zitten groepjes meiden die massage
aanbieden: "Hello sir, massa?!"
Ook bij de oude markt. Een klein, fel en mollig meisje heeft het
woord. Er komt een heel mooi meisje bij ons staan.
"Wanneer zij de massage geeft, dan wil ik wel", zeg ik voor de
lol. Dit meisje werkt op dit moment officieel niet, maar ze kan
wel massage geven. Geen probleem. Okay, maar eerst moet ik
dollars uit een pinautomaat halen.

Het meisje heet Srey Touche en wast eerst mijn voeten en daarna
gaan we naar een zaal op de eerste verdieping met matrassen op
de vloer gescheiden door gordijnen. Khmer massage is bescheiden
maar effectief. Anders dan ruwe Chinese massage. Srey doet erg
haar best en is enthousiast om Engels te leren om uiteindelijk
een betere baan te kunnen krijgen. Ze komt uit een dorp in de
buurt en krijgt dagelijks een uurtje les. Morgen moet ik
terugkomen. Haar vriendin kan haar bellen en dan is ze hier
binnen vijf minuten, zegt ze.

Ik eet een huissalade in een restaurant aan de andere kant van
de oude markt. Daar heb ik vorig jaar ook gegeten. Samen met een
blikje Cola betaal ik $5. Ernaast zit ook een restaurant, met
ertussen een steeg. Het personeel daarvan hangt wat rond een
tafel. Ze trekken mijn aandacht. En ik die van hun. Ik heb al
gegeten, maar ik maak een foto van de jongste en omdat ze geen
klanten hebben wil ik me wel opofferen zodat ze wat inkomsten
hebben. Ik ga zitten en bestel citroenthee. Ik krijg een hele
pot.

De jongste is 19, heeft een rond hoofdje, kijkt soms een beetje
zuur, maar ze kan wel lachen. Dan is er een meisje van 24 met
bredere heupen met een heel ander gezicht. De manager is een
mooie vrouw van 31 en spreekt het beste Engels. Later komt de
kok ook bij ons zitten. Die is 40 en heeft een vermoeide
uitdrukking. Ze lijkt me niet de slimste van het stel. Ze leren
me een paar woorden. Zoals "njo njam". Dat betekent "kun je
lachen?". Ik zal daar in het vervolg veel plezier van hebben
wanneer ik foto’s maak.

Donderdag 11 maart. Wanneer ik wakker word, doe ik de airco even
aan. De douche werkt met elektrische verwarmd water. Net als het
vervoer van en naar het vliegveld is het ontbijt inbegrepen bij
de kamerprijs van slechts $16.
Een jong personeelslid maakt een zenuwachtige indruk. Hij doet
erg zijn best om vriendelijk te zijn en doet regelmatig kleine
buigingen met zijn handpalmen tegen elkaar en de vingers ter
hoogte van zijn kin. Ik krijg twee stukjes toastbrood met jam,
fruit, ananassap en thee. Ruim voldoende.
In een centrale binnenkamer van glas is het kantoortje van de
manager. Daar staan ook twee computers voor gasten waar ik kan
e-mailen.

Voor morgen maak ik een afspraak om een tour naar Kompong Phluk
te doen, dat is een drijvend dorp aan het Tonlé Sap Meer.
Eigenlijk is dit dubbelop, want Sap betekent al ‘meer’.
Tonlé staat overigens voor ‘groot’.

Vandaag huur ik een fiets via het hotel en rijd net als vorig
jaar langs de Siem Reap rivier tot ik in de open velden kom. Het
is heet, bijna 35 graden. En het is stoffig. Dat is lastig met
contactlenzen, maar met mijn handen en een pet op kan ik die
aardig beschermen. Ik moet oppassen met de zon op mijn hoofd. Zo
veel haar zit daar niet meer. Het wordt steeds dunner. Helaas.

Ik zoek de huisjes op waar ik vorig jaar foto’s van mensen heb
gemaakt. Die heb ik in meervoud afgedrukt om uit te delen. Net
als toen is er bij het laatste huis aan de linkerkant van het
pad een grote groep mensen, waaronder veel kinderen in alle
leeftijden. Vermoedelijk zijn ze voor een groot deel familie van
elkaar. Hier heb ik de meeste foto’s gemaakt. Ze hebben erg veel
plezier wanneer ik de foto’s overhandig. Moeders blijft nu een
beetje op de achtergrond. Vorig jaar had ze het hoogste woord.
Niemand spreekt een woord Engels. Zelfs de meiden die volgens
mij wel school hebben gevolgd, durven het niet aan.

Een eindje terug is de plek waar ik een meisje in een hangmat op
de foto heb gezet. Ook die plek weet ik terug te vinden. Maar de
hangmat is er niet meer. Het meisje is er zelf ook niet, maar
twee jongere zusjes wel. Ze lijken erg op elkaar. Hier is
gelukkig weer wat schaduw. Ik herken de deuren van een huis van
een andere foto. Ook hier tref ik niet de mensen die op de foto
staan, maar een andere bewoner neemt ze graag in ontvangst.

Even verderop zit op een brak stuk grond een groepje kinderen
kopjes van vissen af te snijden voor 2000 riel (een halve
dollar) per dag. In Vietnam doen ze dat met een schaar, hier met
mesjes. Een derde van de bevolking moet rondkomen van minder dan
een dollar per dag. Iedere dag is een kwestie van overleven.

Daarna bezoek ik twee scholen op de route. Aan een ouder meisje
geef ik een grote envelop met BIG-pennen die ik uit Nederland
heb meegenomen. Eigenlijk had ik meer bij me moeten hebben, want
er zijn heel veel leerlingen. Er zitten meerdere scholen langs
de route, dus ik moet ook een keuze maken waar ik iets
achterlaat. Bij de ingang van deze school staat een groot bord
waarop te zien is welke Engelse lessen worden gegeven. Van 5.15
- 6.15 en van 6.15 - 7.15.



Ze krijgen dus wel Engelse les, maar brengen het volgens mij
onvoldoende in de praktijk. Lang niet iedereen stroomt door naar
een niveau waar je iets mee kunt bereiken. Misschien zijn
Cambodjanen te verlegen of te bescheiden. Of haken ze af omdat
de opleiding te moeilijk, te lang of te duur is.

Bij een kraampje voor een huis koop ik een blikje fris. Het
oudste meisje spreekt net als haar broer goed Engels. Zij wil
graag lerares Engels worden.
Ik parkeer mijn fiets bij restaurant The Only One, waar ik
gisteravond de dag eindigde, voor een late lunch en een praatje
met het personeel. Ik bestel kippensoep met rijst, cola en
citroenthee (4 + 1 + 1,5 = 6,5 maar ik geef $10). Ze hebben
weinig klanten, terwijl ze nummer vier zijn op tripadvisor.com.
Ik help mee om klanten aan een tafel te krijgen. De eersten zijn
een jong stel en een vrouw van middelbare leeftijd uit Estland.
Leuke mensen om even een praatje mee te maken. Het is bijna 35
graden.

Ik fiets via de andere oever naar de Royal Independence Gardens
en daarna weer langs de rivier terug. Het is te heet voor een
bezoek aan het park. Ik denk dat ’s avonds beter is. Bijna alle
bankjes langs de rivier zijn wel bezet. Kinderen springen in het
water. Wanneer ik op een bankje ga zitten, komen jonge moeders
met zielig kijkende kinderen op de arm om geld schooien. Dat
gesleep met die kinderen vind ik storend. Wanneer ik in de buurt
van markt was dan had ik wel wat eten voor ze willen kopen, maar
ik wil niet zomaar geld geven.

Bij mijn hotel doe ik een dutje en kijk even op internet. Aan de
manager van het hotel vraag ik of de oliemaatschappij Sokimex nu
Chinees of Cambodjaans is. Ik heb ergens gelezen dat het Chinees
is, maar de website van het bedrijf wekt de indruk van niet. Hij
verzekert me dat de eigenaar één van de rijkste Cambodjanen is.
Sokimex beheert de Angkor Tempels en lijkt het grootste deel van
het geld op te strijken van de $20 entree per bezoeker. Ik vraag
me af of er - buiten het personeel - wel iets van de opbrengst
naar de lokale bevolking gaat. De manager is daar ook zeer
sceptisch over.

(Naschrift: Op wikipedia lees ik dat de oprichter een
Vietnamees Cambodiaanse zakenman is.)

Zoals ik aan het personeel beloofd heb, dineer ik vanavond bij
The Only One. Eerst komt een jochie bij me schooien. Ik herken
hem van vorig jaar. Het is een bijdehand manneke met wat
vervelende trekjes. Om van hem af te zijn stel ik voor dat ik
een T-shirt voor hem koop. Hij loopt in een smerig exemplaar.
De Engelse zinnen die hij kent, zijn overigens onverbeterlijk.
Ik loop met hem naar de markt aan de overkant van de straat.
Omdat hij op blote voeten loopt, lijken slippers op dit moment
nuttiger. Een verkoopster vraagt na afdingen nog steeds $3. Ik
zal wel te veel betalen, maar misschien heeft ze wel vijf
kindermondjes te voeden. De meiden van het personeel van The
Only One komen ook allemaal uit gezinnen van vijf of zes
kinderen.

Daarna bestel ik amok met kip. Amok is een milde curry
specialiteit van Cambodja en heb ik vorig jaar ook een keer
gegeten. Achter mij komen twee echtparen uit Frankrijk zitten.
Vrij laat nog komen twee Amerikaanse meiden uitgebreid dineren.
Saerey, de manager, nodigt me uit om ’s avonds mee te gaan naar
de herdenking van het overlijden van een belangrijke Boeddha,
drie jaar geleden. Dus ik blijf op hun terras zitten tot de zaak
gaat sluiten en word in de tussentijd bedolven onder de
fotoalbums.

De baas van het restaurant is een Fransman. Een fotograaf. Hij
heeft de manager en haar zoon een keer meegenomen naar Frankrijk
en Zwitserland. Daar zijn mooie fotoalbums van gemaakt. Er ligt
ook een album van een personeelsuitje. Als één van de weinig
Cambodjanen heeft ze Parijs en sneeuw gezien. Een heel voorrecht
dus. De Fransman heeft garant gestaan voor de lastige
visumprocedure.

Ik stel aan Saerey voor om morgen met mij mee te gaan naar de
drijvende dorpen. Maar ze zegt dat ze belangrijke gasten krijgt
uit Japan. Anders was ze graag meegegaan, want ze vindt mij erg
leuk. Dan valt mijn oog op één van het personeel. Die aarzelt,
maar van Saerey mag ze vrij nemen. Ik geef haar een briefje met
het tijdstip 9:30 erop. Een officiële uitnodiging. Ze glimlacht
verlegen en stemt na aanmoedigingen van Saerey toe. Ze heet Sok
Kom en komt volgens Saerey uit een arm gezin en is weinig naar
school geweest.

De meiden uit Amerika blijven tot ergernis van het personeel
lang hangen. Zodra die weg zijn help ik mee met de boel op te
ruimen en af te sluiten. Daar zit best nog wel wat werk in. Met
zijn vieren gaan we met een tuk tuk op pad. Met Saerey (31), Sok
Kom (24) en Sok Leang (19).

We rijden in de nacht over stoffige paden rond Siem Reap. Door
het stof houd ik mijn handen veel voor mijn ogen. Er zijn veel
meer mensen onderweg. Onze tuk tuk chauffeur weet niet waar hij
moet zijn. Eerst volgt hij anderen, maar op een splitsing vraagt
hij naar de weg. Er komt ook veel verkeer van de andere kant. Ik
begrijp dat de ceremonie al is afgelopen.
Maar voor het avontuur had ik dit in de wildernis niet willen
missen. Het gezelschap is fantastisch. Af en toe komen we door
een kuil. De meiden gillen dan. Zolang ik maar niet gefrituurde
vogelspinnen of een ei met een kuikentje hoef te eten, is het
mij wel best. Beide zijn populaire snacks in Cambodja.
Ik kan het niet laten om voor de andere meiden ongezien de blote
onderrug van Searey aan te raken. Ze kijkt me verontwaardigd met
felle ogen aan. Dit kan niet in Cambodja. Maar het is toch donker
en eigenlijk vindt ze het helemaal niet erg.

Uiteindelijk belanden we in de piramide disco. Ik kijk afkeurend
en schud mijn hoofd. Hier wil ik niet in, maar om hun een
plezier te doen ga ik wel mee. De chauffeur mag ook aan onze
tafel zitten. De meiden gaan wel de dansvloer op, maar dit is
echt niks voor mij. Ik betaal de rekening ($11,60). Wanneer we
na ruim een uur buiten zijn, dreunt basritme nog na in mijn
hoofd.

Ze brengen mij naar mijn hotel. Searey fluitert me "Thank you"
in mijn oor. Ik betaal $6 voor de tuk tuk.
Het einde van weer een mooie dag.

Vrijdag 12 maart. Vandaag heb ik een auto met chauffeur gehuurd
om naar het Tonlé Sap Meer te gaan. Ik heb wat kleinigheden voor
de kinderen bij de Hema gehaald, zoals opwindbare waterdiertjes
en ballonnen.

Chea, de tuk tuk chauffeur die me van het vliegveld haalde, is
vandaag ook de chauffeur en hij fungeert gelijktijdig een beetje
als gids. Hij heeft een Toyota Camry gehuurd. Ik zeg dat we
eerst iemand oppikken bij de Old Market. Hij rijdt heel
voorzichtig.

We halen Som Kom bij The Only One op. Saerey kijkt zuur en is
weinig spraakzaam. Eerst rijden we een stuk via highway 6
richting Phnom Penh en dan over een zandweg richting het meer.
Onderweg komen we door een dorp waar een markt is. Even later
stoppen we bij gebouwtjes waar ik voor Sok Mok en mij $15 per
persoon entree moet betalen. Dit is volgens Chea de laatste plek
met een fatsoenlijke toilet. Maar ik zweet het meeste vocht wel
uit.

Chea vertelt dat de landerijen in het regenseizoen (van mei tot
oktober) onder water staan. De onverharde weg is van mul zand,
maar de Toyota komt er wel doorheen. We komen een paar boeren
tegen met magere witte ossen die karren trekken. Eigenlijk moet
ik zoiets op de foto zetten, maar ik laat ook wel eens een kans
voorbijgaan. Ik heb al heel veel foto’s.

Hij parkeert de auto onder een schaduwnet. We lopen de dijk af
en stappen op een blauwrood geverfde rondvaartboot met plaats
voor tien mensen. Een jongen van ongeveer twaalf jaar bestuurt
de boot. We slalommen tussen de andere boten door. Soms staan er
vissermannen in het water. We passeren het dorp Kompong Phluk.
De huizen zijn gebouwd op hele hoge palen. Dat is zo kenmerkend
voor de dorpen aan het meer.

Op het meer zijn ook huizen. We bezoeken daar één van. Vier
vrouwen zitten op de vloer en sorteren vis. Eén meisje snijdt de
kopjes van kleine visjes. Aan de rand van het huis op palen is
een soort van kooi waar varkens in zitten. Sok Kom en Chea kopen
vis. Eerst denk ik dat zij ze voor het restaurant inkoopt, maar
het is voor haar familie. Eerst moet er worden onderhandeld. Ze
betaalt alles in riel, de lokale munteenheid. Het valt me op dat
de Cambodjanen zelf weinig met dollars betalen.

Kompong Phluk

We varen terug en stappen uit bij een drijvend restaurantje. Via
hoge trappen komen we bij een tempel. Achter de tempel staat een
school. Twee meisjes en een vrouw staan plotseling voor me met
schrijfblokken en potloden. Ze vragen $5. Dat is best veel. Ik
denk niet eens aan afdingen. Het is ook te heet om goed na te
denken. Voor een foto wil ik ze wel elk een dollar geven. Ik
krijg van alle drie een setje potloden.

Wanneer ik bij de school kom, heeft Sok Kom twee stapeltjes
schrijfblokken in haar handen. Daar verbaast ze me mee. Ze is
weinig spraakzaam, maar ondertussen heeft ze kennelijk een goede
deal gesloten. Het is eigenlijk pauzetijd, maar in het eerste
klasje zijn toch een paar jonge kinderen. Even later verschijnt
ook een leraar. Hij vertelt wat over de school. Er zijn ongeveer
860 leerlingen, 16 klaslokalen, 12 leraren, waarvan 7 vrouw.

Ik vermoed dat de leerlingen hun schooluniform van oudere
broertjes en zusjes overnemen. Het meisje dat voor mij poseert
heeft een oud bloesje. Het ziet er niet zo schoon uit. Een ander
meisje heeft een tas met plakband afgedicht. Waarom gaan er
miljoenen aan ontwikkelingsgeld naar Cambodja, maar hebben deze
kinderen nog steeds geen nieuwe uniformen, tassen en
schoolmateriaal?

De leraar heeft een paar Engelstalige boeken op zijn bureau
liggen en er staat een donatiebox. Ik krijg zijn e-mailadres
omdat ik veel foto’s maak. Hij vraagt of ik die wil opsturen.
Dat zal ik doen. Voor we vertrekken zingt het groepje aanwezige
kinderen een paar liedjes voor ons. Bijzonder ontroerend. Op dit
moment had ik graag een videocamera bij me gehad.

Daarna lunchen we in het drijvende restaurant onderaan de hoge
trap. Vis, noedels en groenten. Aan een ander tafeltje zitten
twee Franse mannen met hun gids. We luieren daarna nog wat. Het
is bloedheet en we hebben weinig puf meer. Toch stelt Chea voor
om de boot een stukje door te laten varen en ons aan het einde
van het dorp weer op te pikken. Zo kunnen we door de
‘hoofdstraat’ lopen en de huizen van dichtbij bekijken. Dat is
een uitstekend idee.
De meeste mensen houden siësta. Het stink naar vis en het is
heet om rond te lopen. In het regenseizoen kun je met de boot
tussen de huizen doorvaren. Nu liggen er garnalen en vis te
drogen.
Er zijn kleine winkeltjes en primitieve straatrestaurantjes
onder afdakjes of doeken. Het meest opvallende zijn de huizen
zelf, die hoog boven de grond staan. Af en toe roept een kindje
"Hello!"

Kompong Phluk heeft naar schatting 3000 inwoners. Een deel van
de mensen rond het Tonlé Sap Meer zijn vluchtelingen uit
Vietnam. Mogelijk hebben twee van de ruim veertien miljoen
inwoners van het land een Vietnamese achtergrond.
Op de terugweg komen we enkele toeristen tegen die toch met een
tuk tuk onderweg zijn over de "dusty and bumpy road".

Chea vraagt of hij de airco uit mag zetten want de vis in de
kofferbak begint te stinken. Hij doet de ramen een beetje open.
In Siem Reap stappen we uit bij The Only One. De chauffeur
vraagt $20 fooi, dat is ongewoon brutaal voor zo’n bescheiden
man. Ik zeg dat hij dat maar met het hotel moet regelen.
Achteraf gezien dacht hij misschien het bedrag van een gids te
kunnen vangen. Hij heeft wel een beetje als gids gefungeerd,
maar dan had hij dat toch vooraf kunnen zeggen. De $2 die ik
voorhoud, neemt hij niet aan.

Sok Kom heeft een broer gebeld waarmee ze achterop een motorbike
de vis naar huis brengt. Ik ga aan mijn vaste tafel zitten en
bestel thee. Saerey is erg nieuwsgierig en komt met een blikje
bitter lemon naast me zitten. Ze heeft het druk gehad met de
Japanners. Ze moppert. Direct na ons vertrek vanmorgen waren er
al gasten. Ik laat de foto’s zien. Ze is een keer met de
eigenaar van het restaurant naar Kompong Phluk geweest, maar
heeft er toen nooit aan gedacht om vis te kopen. Op het meer is
de vis veel goedkoper dan op de markt.

Saerey heeft duidelijk de behoefte om haar verhaal kwijt te
kunnen en ik alle aandacht. Het is een mooie vrouw met een
wispelturig karakter. We zaten gisteren vrolijk in de tuk tuk,
maar vanmorgen was ze heel anders. Ze heeft sterk de neiging om
te mopperen, ook op het personeel. Terwijl ze die meiden ook zou
kunnen stimuleren.
Met een glimlach kunnen ze meer klanten lokken, geef ik aan.
De sombere blik van de kok is geen goede reclame voor de zaak.
Maar die kun je niet verbieden om erbij te gaan zitten wanneer
ze niks te doen heeft.

Op haar negentiende is Saerey getrouwd met een Chinees. Daar
heeft ze een zoon van, Charley, die nu twaalf en een half is.
Dat huwelijks heeft maar een paar maanden geduurd. Daarna is ze
acht jaar getrouwd geweest met een Brit. Waar ze inmiddels vier
jaar van gescheiden is. Eén van haar zusjes is op twintigjarige
leeftijd overleden. Ze heeft dus littekens en ik kan me haar
teleurstelling in het leven en de drang naar geluk wel
voorstellen. Die twee scheidingen zijn een aanslag op haar
status in dit land waar scheiden verre van vanzelfsprekend is.
En het trieste is dat ze geen goede opleiding heeft voor een
goed betaalde baan. In Phnom Penh heeft ze een eenvoudige baan
in een ziekenhuis gehad.

De politie controleert voor het restaurant op straat. Saerey
vertelt dat ze iedere maand langskomen om geld te innen. Het is
onduidelijk waarom sommigen wel en anderen niet worden
aangehouden. Ze stoort zich aan de tuk tuks die op de namiddag
voor het restaurant parkeren. Die bezetten de parkeerruimte voor
potentiële bezoekers. Er is dan schaduw aan deze kant en er zijn
veel meer toeristen, die overdag immers bij de tempels zijn.

Aan het einde van de middag ga ik even naar mijn kamer om me op
te frissen. Rond half zeven komt de overijverige jongen die ook
het ontbijt serveerde langs. Hij brengt een nieuw bed time story
en een enquêteformulier.

Ik breng afscheidsgroet bij het massagemeisje en loop door naar
The Only One voor mijn avondeten.
Sok Leang wijst me mijn tafeltje aan. Ze vroeg zich al af waar
ik bleef. De drie meiden roddelen over mij en wijzen dat ik een
ander shirt aan heb. Er komen bijna geen andere gasten vanavond.
Volgens Saerey loopt de zaak momenteel slecht. Ik bestel een
overheerlijke Salade Niçoise. Ze wachten op klanten en kijken
toe hoe ik eet. Op het verlichte reclamebord kruipen twee
gekko’s.

Na het eten blijf ik uiteraard weer hangen. Ze weten dat dit mijn
laatste avond is. Ze hebben cadeautjes gehaald. Een sjaal en een
plaquette van Angkor.
"Ooooo! Dat hadden jullie niet moeten doen."
Ik wil wel dankbaar zijn, maar: "Echt, dit had niet gehoeven".
De zaken gaan slecht, ik geef hun bij iedere maaltijd een fooi, en
- okay ik heb hun gisteravond meegenomen - deze arme mensen willen
ondanks alles cadeaus geven. Dat geeft zo'n ongemakkelijk gevoel.

Saerey en ik doen karaoke. Er zijn ook Engelstalige cd’s. Ik kan
het tempo van Hotel California niet eens bijbenen; ben ook totaal
niet gewend om te zingen. Het liedje Edelweiss uit The Sound of
Music gaat helemaal de mist in. Ook nog vals. Maar we hebben wel
wat om te lachen.
Saerey kiest zeer romantische Cambodjaanse liedjes. Sok Kom kijkt
volgens Saerey jaloers.
Misschien heb ik Sok Kom te hoge verwachtingen gegeven door haar
vandaag mee te nemen?

Ik help weer met het afsluiten van de zaak en barricaderen van
de ingang. We zoeken een tuk tuk uit en moeten allemaal hard lachen
wanneer we de chauffeur van gisteravond herkennen. De jonge vent
die de weg niet wist. Toch stappen de meiden vrolijk weer in. Ze
hebben zich omgekleed in een ruimte boven het restaurant.

Ondanks dat ik gezegd heb niet weer naar een discotheek te
willen, laten ze de tuk tuk toch naar één toe rijden. Ik laat me
dit keer niet ompraten. Ik had duidelijk gevraagd om naar een
plek te gaan waar we wat konden drinken en praten. Tja,
eigenlijk is het ongepast om in een boeddhistisch land verwijten
te maken, maar ik kan even niet anders. Het resultaat is zure
gezichten en een sorry van Saerey. We vertrekken weer.

Beide andere meiden stappen onderweg uit om iets te eten. Met
Saerey doe ik daarna een nachtrit in de nabije omgeving van Siem
Reap, omdat ik dat gisteravond zo leuk vond. We blijven nu
voornamelijk op geasfalteerde wegen.
Ze zegt nogmaals "Sorry". We passeren het Sofitel Hotel. Ze zegt
dat ze daar vorig jaar haar verjaardagfeestje heeft gevierd en
nodigt me uit om 25 november op haar verjaardag te komen. Voor
een stuk "birthday cake".
Hm, ik heb nog geen concrete plannen voor de herfst...

Daarna wil ik graag naar de X-bar. Dat is een rustige en ruim
opgezette bar met uitzicht over het centrum. Hier heb ik vorig
jaar op de laatste avond met de reisleidster gezeten. Saerey
kent de eigenaar. Het is een buitenlander die crossmotoren
heeft. Saerey kan weer haar verhaal kwijt. Ze drinkt een
cocktail en daarna een glas Baileys. De muziek varieert van
Blondie tot Queen. We gaan naar mijn hotel. Ze moet naar het
toilet. Ik geef Saerey $7 mee om de tuk tuk te betalen.
We nemen afscheid. Ik zeg dat ze de groeten aan de meiden moet
doen. Ze vraagt of ik haar vanuit Phnom Penh zal bellen?
Dat beloof ik.

Zaterdag 13 maart. Na het ontbijt betaal ik voor de kamer en de
fiets- en autohuur. Dat kan met mijn Visa kaart. De manager zijn
mooie vrouw staat vanmorgen bij de receptie. Ik mag een geweven
sjaal uitzoeken. Mijn keuze valt op een rode doek die lijkt op
de versiering op mijn bed. Ik vergeet helemaal een fooi in de
fooienpot te doen. Eigenlijk zijn al die gratis services
verraderlijk, want ze willen uiteraard ook iets verdienen. En
vooral het personeel is sterk afhankelijk van fooien. Andere
keer beter.

Siem Reap - Phnom Penh

Een andere tuk tuk brengt me om kwart over negen naar het
vliegveld. Misschien wil Chea me niet meer vervoeren. Bij de
ingang van de internationale vertrekhal moet ik aantonen dat ik
er iets te zoeken heb. Eerst gaat een grote groep Fransen
inchecken, daarna kan ik vlot doorlopen. In de vertrekhal koop
ik bij The Blue Pumpkin een blikje Cola en snickers. Ik heb geen
idee wat ik in het vliegtuig kan verwachten.

Het toestel van Cambodia Angkor Air naar Phnom Penh is een
Turboprop en heeft 72 zitplaatsen. Ik heb de één na voorste
zitplek, stoel 2B, naast een oudere Française. Voor mij zit de
stewardess. We krijgen een cakeje en een bekertje water. Dat is
alles. Maar ik heb geen honger.

De vlucht verloopt vlot. Op het vliegveld van Phnom Penh is de
bagageband voor binnenlandse vluchten niet in een hal maar onder
een afdak. Het is heet! Een taxichauffeur staat mij op te
wachten.

Phnom Penh

Volgens afspraak brengt hij me voor $9 met zijn Toyota Camry
naar Velkommen Inn in Street 104. Dat is een guest house gerund
door een Noor die met een Cambodjaanse is getrouwd.
Ik krijg kamer 5 op de één na hoogste verdieping. De eerste keer
wanneer ik de trap oploop vergeet ik mijn schoenen uit te doen.
Onderaan de trap staat een open schoenenkast. Die had ik niet
gezien doordat ik mijn koffer droeg. Je doet in dit land bijna
overal de schoenen uit voor je naar binnen gaat.

De kamer is ruim, er is veel licht en de meubels zijn degelijk.
Notch legt me uit hoe de safe werkt. Aan de bar bestel ik ‘brown
onion soup’ en lemon juice ($3 + $1,5). Eigenaar Edvin is zelf
aanwezig om mij wat tips te geven over Phnom Penh, maar ik ken
de stad van vorig jaar en weet wel ongeveer wat ik wil. In ieder
geval naar het Royal Palace, want dat is er toen niet van
gekomen. Er worden bijna nergens meer fietsen verhuurd, zegt
hij. Dat was niet rendabel.

Ik vraag aan Notch of ik met haar mobiel naar Siem Reap mag
bellen. Wanneer ik dat met mijn eigen toestel zou doen, denk ik
dat ik een hoge telefoonrekening kan verwachten. Ik heb mobiel
nog nooit eerder van of naar het buitenland gebeld.
Ze heeft nog maar weinig beltegoed, dus eerst sturen we het
jongste meisje van het personeel met $2 op pad voor een
telefoonkaart. Na de late lunch ga ik op het terras zitten en
bel met Saerey. Ik ben geen type voor telefoongesprekken. Vaak
zijn telefoongesprekken nogal inhoudsloos. Ze kan me beter gaan
mailen, maar dat is ze niet gewend. En ze is ook al niet handig
in sms’en. Dat wordt niks.

Op de namiddag loop ik langs de rivier naar het park tegenover
het paleis. Ik geniet van de mensen die tevoorschijn komen nu de
zon ondergaat. Op een gegeven moment raak ik in gesprek met twee
meiden: Sarrom en Sarjem. Sarrom werkt in het gigantische Naga
Casino. Ze leren me tot tien tellen in het Khmer.
Ik heb lol met enkele verkoopsters die steeds langslopen. Eén
daarvan is Srey Pey. Van haar koop ik een blikje cola en een
blikje meloenthee voor één dollar.

Lotusbloempitten en slakken zijn erg populair. Daarnaast lopen
ze voorbij met grote manden met zakjes chips en nootjes op hun
hoofd. Dat noemen ze "njam njam". Lekker makkelijk.
Aan de andere kant zit een tijdje een vervelende Canadees naast
me. Hij zeurt dat zijn paspoort is gestolen en dat hij maar
moeizaam hulp krijgt van de Britse ambassade. Hij is blut. Een
Canadese ambassade heeft Cambodja niet.
Ik heb vaker van dit soort zonderlingen gezien, al dan niet met
een zonnesteek, en praat verder met de meiden.

Wanneer ik richting mijn hotel loop, kom ik Srey Pey weer tegen.
Haar moeder is er nu ook. Ik zeg tegen haar dat ze heel mooi is.
‘Own sa-aht klahng na’ betekent ‘jij bent heel mooi’.
Ze is helemaal van de kaart. Haar moeder lacht.

Ik eet op het terras van het hotel waar ik vorig jaar zat, in
Street 136. Daarna drink ik een paar glazen lemon juice met
ijsblokjes in mijn guest house. Als dat maar goed gaat, die
ijsblokjes bedoel ik. Het meisje dat me vanavond bedient heet
Nak. Ze vertelt dat ze van Edvin opdracht heeft gekregen om met
de gasten te praten. Zo wil hij ze binden. Er zit eerst een
lijkbleke, sullige Brit naast me die net is aangekomen. Daarna
komt Nak naast me zitten. Net als Saerey moet zij ook haar
verhaal kwijt.

Ze volgt ’s ochtends een studie hotel management en werkt vanaf
drie uur. Het is geen geweldige baan. Hiervoor heeft ze in een
groter hotel gewerkt, maar dat was niet te combineren met haar
studie. De sfeer van deze straat bevalt haar niet. Ik begrijp
meteen wat ze bedoelt. Er zitten hier namelijk een paar van die
‘girl bars’.

Ik verbeter haar Engels. Soms maakt ze woorden niet af. Zoals de
‘s’ van ‘always’. Ze geeft me haar telefoonnummer. Wanneer ik
op mijn kamer ben krijg ik een sms van haar, direct daarop volgend
één van Saerey. Nee toch, terwijl de liefste vrouw die ik ken in
China woont.

Zondag 14 maart. Om acht uur heb ik aan het begin van Street 104
met Ratanak afgesproken, zo heet Nak voluit. Ze heeft me
uitgenodigd om vandaag samen spullen op de motorbike naar haar
vader te brengen. Mijn bezoek aan het Royal Palace is geen must,
dus ik ben op haar uitnodiging ingegaan. Ze staat me met haar
motorbike op te wachten en vraagt of ik kan rijden? Hm, dat lijkt
me niet zo’n goed idee. ik heb nog nooit op zoiets gereden.

We ontbijten eerst rustig bij mijn hotel van vorig jaar. Ze kent
het. We eten noedelsoep, pannenkoek met honing, thee en water.
Nak vertelt dat ze gisteravond van opwinding niet kon slapen.
Een tuk tuk chauffeur naast het terras biedt zijn diensten aan,
maar ik wijs naar Ratanak. "I already have a driver."
Dat kan niet goed gaan, lachen de mannen. Nu moet ik erbij
vermelden dat Nak inderdaad een beetje een gevaar op de weg is,
want ze draagt haar bril liever niet. Maar dat ontdek ik pas
later.

Eerst rijden we naar haar zus, die in een buitenwijk in een
smalle straat woont. Ze is met een Engelsman getrouwd en hebben
een kleintje. Hij heeft geen werk; ze leven van zijn spaarcenten
en het is na drie pogingen nog niet gelukt om met hun gezin naar
Engeland te komen. Ze zijn net wakker. Nak is dol op het jochie.
De Engelsman vraagt of de Toyota Highlander die voor de deur
staat van mij is? Nee, ik heb hier geen auto.
Ik kijk op het bordje onder de voorruit. Aha, een VIP.




We nemen van hier een stretchbed mee. Dat ding zet ik tegen de
rug van Nak. Gevolg is dat ik niks kan zien, maar het is wel een
goede beschermer tegen stof. We moeten eerst tanken. Bij enkele
kruisingen staat steeds iemand met een rood vlaggetje en een
meisje dat demonstreert dat ze gaat oversteken. Volgens Nak doen
ze dat om de verkeersdeelnemers te wijzen op overstekende
voetgangers. Hm, daar kunnen ze in Vietnam nog wat van leren.

Takeo Provincie

Volgens Nak duurt de rit naar Takeo ongeveer drie kwartier. Maar
in totaal zijn we langer onderweg. We passeren een markt waar ze
als kind spullen kocht voor school. Even verderop laat ze een
spiegel vastschroeven. Een paar keer onderweg draait ze die
omhoog om mijn gezicht te kunnen zien. We stoppen nog een keer,
nu wil ze een paar kilo fruit kopen. Omdat ik er bij ben moet ze
meer betalen dan wanneer ze alleen zou zijn geweest, legt ze uit.
Ze zien hier een ‘barang’, een blanke westerling, en er springen
dollars in de ogen.

Ze parkeert de motorbike onder een schuur achter het ouderlijke
huis. Een woning op palen, zoals de meeste huizen op het
platteland. De omgeving is droog. Ik vraag me even af of ze
problemen kan krijgen doordat ze alleen met vreemde man komt.
Kan dit onder de ogen van buren? Maar een andere zus is er met
een klein kindje. Er lopen kippen met kuikens. Haar zwager komt
later ook nog spullen brengen. Deze woont met haar zus in het
huis van haar vader. Die is er overigens niet. Hij is vandaag
naar een begrafenis.

Bovenaan de trap gaan de schoenen uit op een soort van
portaaltje. Echt begroeten en voorstellen doen ze hier kennelijk
niet aan. Haar zwager heeft het stretchbed al in de kamer gezet.
Haar zus lijkt nog niet zo lang wakker, of was druk bezig met
het ontbijt voor de kinderen en moet zich eerst wassen en
omkleden. Ik geef het zoontje van haar een paar opwindbare
waterdiertjes en ballonnen. Hij heeft het nog niet op mij staan.
Toch is een tante van hem met een Engelsman getrouwd, dus hij
zou een beetje gewend moeten zijn aan een blanke. Hij heeft ook
een ouder broertje. Ik bekijk de foto’s die aan de muur hangen.
Onder andere de huwelijksfoto van de Engelsman met haar zus en
één van Nak bij het beeld van de koning bij Wat Phnom in Phnom
Penh.

Ta Prohm

In de buurt is een tempel in de bouwstijl van de tempels van
Angkor. Deze Ta Prohm wil ze me laten zien. De entree is $3.
Alleen ik moet betalen. We worden belaagd door oudere vrouwtjes
met ‘krama’ doeken om - volgens mij nonnen - en schoolmeisjes
met bloemen en wierook die om geld vragen om naar school te
kunnen. Dat is minder leuk, want nogal storend. De tempel is ook
niet zo geweldig mooi maar het gezelschap van Nak is prettig.
Ze is pienter, maar voelt zich vaak onbegrepen.

Ratanak is 24 jaar en haar droom is om na haar studie te gaan
werken in een hotel Siem Reap. Heel verstandig. Siem Reap is een
veel aangenamer stad dan Phnom Penh. Ze is er een keer geweest
en heeft in die korte tijd een paar tempels gezien, maar zou nog
graag de vrouwentempel Banteay Srei bezoeken. Die ligt verder
van Siem Reap en heb ik vorig jaar ook niet gezien. Dat zouden
we samen kunnen doen. Ze zegt dat ze in Siem Reap zal zoeken
naar een kamer voor $30 per maand. Eerst denk ik dat het per dag
is. Maar per maand is erg weinig wanneer ik het vergelijk met
een hostel waar je op een slaapzaal zonder airco al $4 kwijt
bent. Ik durf niet te vragen wat haar loon nu is en wat ze
verwacht te gaan verdienen.

Ik vertel haar over Saerey. Ze heeft me gehoord toen ik met
Saerey belde. Ik zeg dat het een ‘crazy’ vrouw is. Saerey heeft
me niet voor niks de woorden ‘skoe-et na’ geleerd, dat betekent
‘very crazy’.

Nak legt wierook in de tempel en doet een paar buigingen. Ze
heeft moeite om de schooiers niks te geven. Vooral de oudere
vrouwtjes blijven aandringen. Ik heb een goede smoes, want ik
heb geen kleingeld. De Boeddha in de tempel is onthoofd. Nak
vertelt dat in het hoofd vroeger waardevolle voorwerpen werden
gestopt.

Een groepje jonge mannen zit op de grond en speelt traditionele
muziek. Dat doet haar aan haar moeder denken. Van haar moeder
mocht ze alleen naar dit soort muziek luisteren. Haar moeder is
een paar jaar geleden overleden. Ze was verpleegster. Haar vader
gebruikt medicijnen en heeft haar moeder in het ziekenhuis leren
kennen.
Hij was boekhouder, is 68 en al veertien jaar met pensioen. Hij
krijgt $60 per drie maanden. Op zich heeft hij een respectabele
leeftijd voor een Cambodjaan. Hij maakt zich zorgen over haar.
Omdat ze geen partner heeft, zeg ik vragend.
Dat beaamt ze.
Toen ze voor het eerst naar Phnom Penh ging, durfde ze haar
vader niet te vertellen dat ze helemaal op de fiets was gegaan
in plaats van met de bus. Ze is open en eerlijk tegen me. Ze
vindt mijn pet te klein voor mijn hoofd. Ik zeg dat hij alleen
als bescherming tegen de zon dient.

Tonlé Bati

Daarna rijden we naar het naastgelegen recreatiemeertje Tonlé
Bati. Daar komt de motorbike onder een rieten afdakje. We
krijgen een houten hutje op de rivier aangewezen. Daar kom je
door over een smalle balk boven het water te lopen. Deels is er
een primitieve leuning. Maar ik haal het zonder nat te worden.
Ze vond de bedelende kinderen en nonnen bij de tempel ook
storend. We konden maar nauwelijks even ongestoord op een bankje
zitten. Ze voelt zich door het boeddhisme waarschijnlijk
geroepen om steeds wel iets te geven. Nonnen mogen net als
monniken niet werken en zijn dus afhankelijk van giften. En
delen met anderen is gunstig voor je reïncarnatie.

Aan de rivierkant komen bootjes langs om drinken, kokosnoten en
cakejes te verkopen. De suikerriet cakejes zijn een favoriet van
haar huisgenote, dus die wil ze sowieso kopen. Haar huisgenote
zorgt voor haar door soms te koken of haar was te doen. Nak kan
het niet laten om twee kokosnoten te kopen. Het sap is helaas
niet koel. We koelen af door de voeten in het water te houden.
Een jochie vaart geruisloos voorbij. Hij biedt aan om een stukje
mee te varen, maar wij blijven liever rusten in de schaduw en
doen een dutje. Er waait een lekker briesje. Wanneer we
afrekenen, worden we een beetje afgezet. Ik moet $5,75 betalen.

Op de terugweg stoppen we één keer voor koffie en thee. Ik
geloof dat ze moe is. Ze heeft te weinig slaap gehad. Ze doet
wat minderwaardig over zichzelf. Wanneer ze bijzonder was
geweest, zoals ik zeg, dan was ze geen ‘waitress’. Maar ik
moedig haar aan dat ze wel mooi en intelligent is en dat ze na
haar studie volop mogelijkheden heeft. Ze heeft te weinig
zelfvertrouwen. Cambodjanen hebben weinig eigenwaarde.

Ze roept onderweg of ik weet wat de politie doet. We zien twee
agenten staan. Ik zeg dat die geld innen om te kunnen lunchen.
Ze moet lachen en weet dat ik het doorheb.

Terug in Phnom Penh

Om kwart voor drie zet ze me af op de plek waar ze me vanmorgen
oppikte. Het laatste stukje moet ik lopen. Ze heeft liever niet
dat ik aan haar collega’s vertel dat we bij het recreatiemeer
zijn geweest. Ik bestel tomatensoep en thee en betaal gelijk
voor de kamer.

Om drie uur komt Ratanak. Ze vertelt dat ze net voldoende tijd
had om snel te douchen, om te kleden en de haren te kammen. Op
het terras bel ik nog een keer met het toestel van Notch naar
Saerey. Tijdens het gesprek kijk ik op de straat uit. Ik word
afgeleid door mooie meisjes en een meisje dat geen meisje is.
Ik vertel haar over Ratanak.

Aan de overkant van de straat stop een monnik in een saffraan
gewaad met een parasol in zijn hand. Een bewoonster doet haar
slippers uit en buigt voor hem. Ze geeft hem geld en krijgt zijn
zegeningen.
Ik zie apen die over de telefoon- en elektriciteitsdraden
klimmen. Notch had mij al gewaarschuwd dat ze 's ochtends vroeg
op het dak van mijn kamer konden zijn. Dat was ook zo. Maar ik
heb goed geslapen en na de kortere nachten in Siem Reap ben ik
wat eerder naar bed gegaan.

Op mijn kamer rust ik even uit onder het genot van de airco en
ik werk mijn aantekeningen bij. Door de avonturen van de
afgelopen dagen loop ik een beetje achter.

Voor het avondeten wil ik graag naar restaurant Frizz. Dat is
namelijk van een Nederlandse eigenaar. Het restaurant ligt in
een rustiger straat achter het paleis. Ik ben in eerste
instantie de enige gast. De eigenaar is afwezig. Het is een
nette zaak, maar de sfeer valt me tegen. De drukke en
schreeuwerige restaurants aan Sisowath Quay zijn daarentegen het
andere uiterste. Misschien ben ik te vroeg en komen er later
meer gasten. Ik bestel kampot rice noodle salad, papaya shake
en Lipton tea ($6,50).

[Fragment uit e-mail]
  Het is 20:04 en ik zit in een bloedheet Phnom Penh
  in hetzelfde internetcafé als vorig jaar. Dat kon ik
  gisteren niet vinden, nu loop ik er na het avondeten
  zo tegenaan. De stad is met die hitte niet zo leuk.
  ’s Ochtend vroeg en ‘s avonds is dat anders.
  Vooral na zonsondergang, dan komen de meeste mensen
  op straat en dansen of picknicken langs de boulevards
  en straatverkopers doen dan goede zaken.
[einde e-mail]

In een zijstraat van Street 136 is een bruilof gaande. Gewoon
een enorme partytent op straat. Een muziekbandje en mooi
uitgedoste mensen, tafels met en stoel, veel drinken en eten.
Ik loop langs de Candy Bar waar ik vorig jaar zo’n maffe avond
heb beleefd. Ik kan het niet laten om even te kijken of de
meisjes van vorig jaar er nog zijn.
Binnen no-time zit er een opdringerig, mooi en naïef meisje van
tweeëntwintig op mijn schoot met alles erop en eraan. De meisjes
waar ik om vraag werken hier niet meer. Mijn schootmeisje
moedigt me aan om aan haar te zitten. Ik beheers me en verlaat
de zaak na een blikje Sprite ($1,5). Er staat immers een ander
meisje in mijn hotel op me te wachten.

In een straat, nog voor de nachtmarkt, hangen kleine kinderen
aan mij die om geld schooien. Ik moet ze van me afschudden en
ben niet van plan om hun iets te geven. Aan de bar van Velkommen
Inn bestel ik voor mij en Nak een Lemon Juice. Ze maakt de
drankjes zelf. Daarna drinken we elk een mok thee. Rond elf uur
sluit de zaak en krijgt de nachtwaker de sleutels van de overige
kamers. Voor ik ga slapen, douche ik voor de derde keer vandaag.
Ik ruim de koffer beter in en zoek kleding voor morgen uit.

Maandag 15 maart. Ik ontbijt weer bij het hotel van vorig jaar.
Ik herken sommige personeelsleden. Het is een familiebedrijf.
Ze vragen me waar het meisje van gisteren is. Ratanak is
vanmorgen naar de universiteit. Die begint al vroeg. Vanaf elf
uur heeft ze vier uur vrij tot ze moet werken. We hebben om
twaalf uur afgesproken, weer aan het einde van Street 104.

Royal Palace

In de tussentijd laat ik me door een tuk tuk die naast het
terras bij mijn ontbijt stond naar het Royal Palace brengen.
De laatste kans om dat te bezoeken. De tuk tuk chauffeur heet
Lay Lav. Hij is dertig jaar en komt uit Takeo zie ik op zijn
rijbewijs. Het pasjes is vijf jaar geldig. Een nette jonge vent
met een zachte uitstraling.

Toen ik vanmorgen op straat kwam, was het nog een beetje koel.
Maar bij het paleis slaat de zon genadeloos toe. Ik betaal $6,25
entree en loop op de centrale gebouwen met gouden daken af. Die
kwart dollar is gelijk aan 1000 riel. Mijn korte broek bedekt de
knieën net niet, maar een man bij de ingang knikt dat het wel in
orde is.

De tuinen van het 435 bij 421 meter grote complex zijn goed
onderhouden. Voor ieder gebouw moeten de schoenen uit. Ik ontdek
een miniatuur versie van Angkor Wat. Her en der zitten meisjes
die drinken verkopen. Er zijn ook twee meisjes die graag Engels
willen oefenen, maar dat lukt niet echt. Ik concentreer me op
het zuidelijke deel van het complex. De fototentoonstellingen
hadden meer onderhoud verdiend. Net voor de uitgang zit een
weefster. Na een uur houd ik het voor gezien. Mijn concentratie
is sterk afgenomen.

In Vietnam hing heel vaak een portret van Ho Chin Minh in
huizen, scholen en hotels. In Cambodja zie ik veel portretten
van de Koninklijke familie, ook in mijn hotel in Siem Reap. Echt
fris is de politiek na de val van de Khmer Rouge nog niet. Of
dat ooit gaat veranderen? Het volk zal het zelf moeten bepalen.
Helaas zijn Cambodjanen terughoudend. Kritiek op de politiek of
het koningshuis is bovendien niet toegestaan.
Ik vond het opmerkelijk dat ik op de website van een Nederlandse
organisatie zag ik staan: "Zo is het als vrijwilliger niet
toegestaan te spreken over politiek of religie."

Ik laat me door de tuk tuk naar Street 104 brengen. Hij vraagt
$6. Maar hij heeft hooguit twee uur voor me gewerkt en slechts
een kleine afstand afgelegd. Ik had het ook kunnen lopen, dan
was ik wel veel meer bezweet geweest. Ik geef hem $3.
Op het terras voor mijn hotel bestel ik yoghurt met muesli en
thee. Ik hoor nog de teleurstelling in Edvin zijn woorden toen
ik bij aankomst alleen soep bestelde. Toch zijn alle kamers
bezet. Ook de duurdere, dus zo slecht gaan de zaken toch niet?
Hij heeft een hele mooie vrouw om te onderhouden, misschien is
dat het. Ik bel zoals beloofd nogmaals met Saerey.

Nak heeft nog tijd gehad om een dutje te doen. Om twaalf uur
brengt ze ons naar Friends in Street 13 voor een uitgebreide en
ontspannen lunch. Dit restaurant biedt straatkinderen een betere
toekomst. Zie http://www.mithsamlanh.org

Nak kiest een tafel op het terras. Ze bestelt kip curry, maar ik
wil geen scherp eten hebben voor ik het vliegtuig instap, zeg
ik, en neem een pastasalade. We hebben elk een glas ijswater en
lemon juice. Als toetje nemen we beiden crêpe met chocoladesaus.
Er zit een ouder Duits echtpaar aan de tafel naast ons. Ik maak
foto’s van hun. Het zijn echte Duitsers. Kritisch en precies.
Ik zeg dat het ijswater hier absoluut betrouwbaar is. "Ze krijgen
hier bijna alleen maar westerse toeristen, daar kunnen ze geen
risico’s mee nemen."

Het eten is prijzig. In totaal ben ik $23,23 kwijt. Maar het is
voor een goed doel. Nak legt er een paar honderd Riel fooi bij.
Ze heeft een managementvacature op de website van Friends gezien.
Misschien lukt het om iets beters te krijgen dan de baan die ze
nu heeft. Daarna gaan we naar de markt om een tas voor haar te
kopen. Dat heb ik gisteren al voorgesteld. De rits van haar oude
tas doet het inmiddels weer, maar de nieuwe tas zal ze voortaan
mee naar school nemen. Ik zet haar op de foto met het cadeau.

Een volgende keer wil ik langer op deze markt rondstruinen, want
hij herbergt verrassende dwaalhoekjes. En ik heb Psar Thmei, de
centrale markt, en het Soriya winkelcentrum ook nog op mijn
verlanglijstje staan.

Bij haar Honda motorbike moet ik even op haar wachten, zegt ze.
Een paar minuten later komt terug met een klein handdoekje met
iets daarop geborduurd. Ietwat ongemakkelijk duwt ze dat mij in
handen. Een cadeautje. Ik glimlach.

De tijd tikt weg. We stappen weer op. Ze zet me een paar straten
voor Street 104 af en geeft me een snelle omhelzing. Er gaat vast
heel veel door haar heen. Afscheid is altijd moeilijk.
Voor mij is deze situatie verwarrend.
Ik wil geen harten breken. Ik wil niemand pijn doen.
Want Ling is het belangrijkste voor mij. Mijn lieve Chinese meisje.
Ze heeft zich de afgelopen nogal teruggetrokken. Alleen een kort
mailtje dat ze me een goede reis wenst, maar daarnaast was ze erg
weinig op Skype. Ze zal teleurgesteld zijn dat ik alleen reis, is
erg onzeker over onze toekomstkansen, en bang dat ik een andere
- jongere - China Girl zal ontmoeten. Ik mis haar.

In Velkommen Inn ga ik aan de bar zitten en bestel ik mijn laatste
lemon juice. Ratanak lost haar collega net af. Niemand heeft in
de gaten dat zij en ik hebben geluncht. Ik dring er op aan dat Nak
mijn drankje gaat maken. Haar collega is daardoor een beetje
beledigd. Die begrijpt me niet.

Afscheid van Phnom Penh

De taxi staat al voor de deur. Voor het laatst hebben Nak en ik
oogcontact, maar misschien zien we elkaar ooit weer. We beloven
dat we gaan mailen. Edvin en zijn vrouw Thida zijn er ook. Ik
zeg hem dat hij een "good place" heeft en steek mijn duim omhoog.

Om half vier brengt de taxichauffeur die me ook ophaalde mij
naar het vliegveld. Hij kan niet teruggeven van $10, maar ik zeg
dat riel ook prima is. Ik ben niet van plan om een dollar fooi
te geven, want $9 is al veel.

Er is gelukkig wel airco in de internationale vertrekhal.
Ik draag nog een korte broek. De laatste gebeurtenissen noteer
ik in mijn schrijfblokje Dan check ik in bij balie 4 . De bagage
krijgt labels voor Singapore en Amsterdam. Links van de balie is
een loket waar $25 'exit tax' moet worden betaald. Bovenaan de
trap is de scannercontrole.

De vlucht naar Singapore gaat net als vorig jaar met Silk Air, een
dochteronderneming van Singapore Airlines, die vanuit Singapore een
groot deel van Zuidoost-Azië bestrijkt. De stewardessen van Silk Air
lijken wat steviger gebouwd. Met de nadruk op lijken. Hun dofgroene
jurkjes zitten namelijk minder strak, je kunt dus meer van hun
lichaamsbelijning zien.
Ze stralen geloof ik ook iets meer brutaliteit uit dan de dames van
andere Aziatische vliegmaatschappijen die ik heb meegemaakt. Ik heb
mazzel met een plekje naast het gangpad. Tijdens de vlucht krijgen
we vis met tomatensaus, wortels, champignons en aardappels.

Singapore

Onverwacht landt het toestel op Singapore Airport. Ik had mijn ogen
gesloten want ik voelde me moe. Ik laat alles van de afgelopen dagen
nog een keer de revue passeren. Toch weer heel anders dan ik me
vooraf had kunnen indenken. De dames van The Only One in Siem Riep
waren erg verdrietig toen ik vertrok. En zij waren niet de enigen.
Ze stelden al voor om met z'n drieen als bagage mee te gaan.
Ik zie de gezichten nog voor me.

Met het treintje ga ik van terminal 2 naar 3. Daar douche ik en kleed
me om. Ik heb een onderbroek, dunne lange broek en schoon shirt in
mijn handbagage. En ik doe mijn lenzen uit. Het is een nachtvlucht
en dan kan ik sowieso beter mijn bril dragen.
In de hal zitten opvallend veel gepensioneerde Nederlanders die
vermoedelijk in Australië of Indonesië zijn geweest.

Om tien voor elf gaat gate A1 open. Net voor middernacht vertrekt
het toestel van Singapore Airlines naar Amsterdam.
We krijgen souper: gebakken visfilet met basilicumroomsaus, groenten
en aardappelen. Ik ben de laatste die vis kan kiezen, daarna is er
alleen nog kip of bief met noedels. Er zit een bakje salade bij,
kaas en crackers, Ferrero Rocher en een broodje met echte boter
uit Nieuw Zeeland.

Ik zit op stoel 34K bij twee raampjes boven de vleugel. De plek
die ik bij het boeken heb uitgekozen. Naast mij zit een echtpaar
van rond de vijftig uit Brisbane dat twee maanden door Europa
gaat reizen: van Amsterdam naar Cyprus. Eerst schrik ik even van
zijn tatoeage, maar het is een zeer fatsoenlijk stel. Ze houden
elkaars hand vast. Bovendien zijn ze rustig en slapen net als ik
ook aardig. Wanneer zij naar te toilet gaan, dan verlaat ik mijn
plekje bij het raam ook even. Ik heb geloof ik nog nooit eerder
zo goed kunnen slapen. volgens mij ben ik wel drie keer
weggedommeld. Met dank aan het slaapmasker en de oordopjes.

Bij het ontbijt kies ik roerei met champignons, gegrilde tomaat
en rösti. Er is ook een broodje met boter en jam bij en een
bakje met fruit en yoghurt.

Terug in Nederland

Dinsdag 16 maart. Vroeg in de ochtend landt ik op Schiphol. Het
is acht graden. Helaas ben ik weer terug in het koude Nederland.
Het was een korte reis, maar ik kan concluderen dat het plan
goed in elkaar zat en ik optimaal van die beperkte tijd heb
kunnen genieten.

Door mijn reis van vorig jaar wist ik welke vervelende dingen me
te wachten stonden. In Phnom Penh de bedelaars, het vuil in
sommige straten (ook in Hanoi) en de meisjesbars.
En iets waar ik bijna de hele reis last van heb gehad, was dat
er op het midden van de dag veel licht was, waardoor de blauwe
lucht op mijn compacte fotocamera werd overbelicht.
Daarnaast was de hitte een aanslag op mijn concentratievermogen.
Dat is soms ten koste gegaan van de aandacht die ik voor
fotografie heb gehad.

Nog meer dan vorig jaar heb ik contact gehad met de bevolking.
Ik kende Siem Reap en Phnom Penh al een beetje waardoor ik niet
meer zo nodig allerlei toeristische bezienswaardigheden hoefde
te zien.

In Alice Springs, Australië, leven de blanke Australiërs en in
een parallelle wereld ten opzichte van de Aboriginals. In
Cambodja bestaat een parallelle wereld tussen arm en rijk.
Machteloos versus corrupt, waarvan de laatste voornamelijk in
Lexus rijdt. Corruptie is geworteld in de cultuur van het land.
Aan de ene kant ben ik benieuwd naar hoe de mensen die in zo’n
Lexus rijden over Cambodja denken. In de praktijk negeer ik hun
volledig. Je hoort niet zo’n dure auto te hebben met zoveel
armoede om je heen. Ik begrijp wel dat die luxe terreinwagens
ideale vervoermiddelen zijn, maar ze creëren een nog groter
afstand tussen rijk en arm.

Als reiziger voel ik me heel anders. Ik probeer me sowieso niet
als een doorsnee toerist te gedragen. Mede daarom reis ik ook
graag zelfstandig. De armen zien mij misschien als rijk. Maar ik
zou me geen Lexus kunnen veroorloven. Ik ben maar een eenvoudige
arbeiderszoon.

De momenten met warme glimlachen zijn veel waard. Met Saerey en
Ratanak heb ik persoonlijke gesprekken kunnen voeren. Ik heb
geluisterd naar hun levensverhalen, naar hun frustraties.
Gelukkige momenten gedeeld. Ik zou ze een volgende keer graag
weer ontmoeten.

Ik ben het eens met het standpunt dat armoede in Cambodja geen
economisch maar een politiek probleem is. En hoe goed de
bedoelingen ook mogen zijn, een deel van de niet-gouvernementele
organisatie hebben een zeer slecht rendement. De komst van dit
soort organisaties drijft bovendien de huurprijzen en andere
kosten in de steden op.
Deels bereiken ze dus het tegenovergestelde van wat ze willen.
Het is veel effectiever door de handen uit de mouwen te steken
en scholen te bouwen.
Daarnaast hebben de kinderen schooluniformen, schriften, pennen,
schoon water en vitaminen nodig. En goede leraren. Een goed
initiatief is om talentvolle Cambodjanen een studiebeurs in het
buitenland geven en hopen dat ze bij terugkomst iets voor hun
land kunnen betekenen.

Het probleem van mij als eenling is dat er vaak honderden
leerlingen op een school zitten en ik kan ze nooit allemaal
helpen. Ik heb het e-mail adres van de leraar van de school in
Kompong Phluk. Hij schrijft dat hij voor de verdeling kan zorgen
en hij weet welke kinderen het meest arm zijn. Ik beloof hem dat
ik een volgende keer zijn school weer zal bezoeken.

Ik zou graag binnen een jaar teruggaan naar Vietnam en/of
Cambodja. Maar eerst ga ik op 7 mei naar China.

Johan (21 april 2010)





Shigella-infectie

Gelukkig heb ik tijdens de reis geen problemen meer met mijn
gebit gehad. Maar na de reis ben ik slachtoffer geworden van een
darminfectie.

In eerste instantie voelde ik me prima en kon ik mijn koffer
uitpakken, reisadministratie bijwerken, naar de supermarkt gaan
en proberen om weer in het werkritme te komen.
Maar aan het einde van de tweede dag op mijn werk heb ik geen
energie meer. Mijn ogen zijn erg droog waardoor de contactlenzen
ongemakkelijk zitten. De volgende dag meld ik me na de lunch
ziek. Anders is het niet meer verantwoord om aan het einde van
de middag naar huis te rijden. Vanaf vrijdagavond begint de
diarree. Pijnlijk en op een gegeven met bloedslijm. Vooral dat
laatste maakt mij erg ongerust.

Van donderdag op vrijdag en vrijdag op zaterdag drijf ik in mijn
bed. Twee dagen achtereen moet ik het bed verschonen en de
matrassen weer droog krijgen. Ik heb verder nauwelijks echt last
van koorts. Ik lig bijvoorbeeld niet rillend in bed, soms heb
ik het ’s avonds een beetje koud of ik krijg warme wangen. Maar
die verhoging is nooit ernstig. En op zich kan ik steeds ook wel
slapen. Meestal lig ik al rond negen uur in bed en overdag rust
ik regelmatig op de bank.

Direct na het weekend bel ik met mijn huisarts. Rond half tien
kan ik langskomen. Ik krijg vier plasticpotjes mee voor monsters
van mijn ontlasting, die ik op de derde dag bij het laboratorium
van het ziekenhuis moet inleveren. De wandeling naar het
ziekenhuis valt me zwaar tegen, terwijl dat normaal gezien niks
voorstelt. Ik heb bijzonder weinig energie, maar blijf op één
dag na wel steeds eetlust houden.

Zaterdagmiddag belt iemand van het ziekenhuis met de uitslag van
het onderzoek. Het is een Shigella-infectie, die ook nog eens
zeer besmettelijk is. Ik mag gelukkig direct naar de apotheek
van het ziekenhuis voor een antibioticakuur.
Het duurt mij eigenlijk al te lang. De koortsfrequentie en pijn
zijn gelukkig een beetje afgenomen. Tijdens de kuur probeer ik
weer op krachten te komen. Ik eet veel bananen, soep en
maaltijden met zout.

Op dinsdag krijg ik telefoon van GGD Midden Nederland. Ze zijn
door mijn huisarts ingeschakeld en stellen een aantal vragen
vanwege het besmettingsgevaar. Maar ik heb waarschijnlijk geen
sporen achtergelaten op mijn werk en blijf vooral veel binnen,
ontvang geen bezoek, en stel bezoek aan mijn familie twee
weekenden uit. Na de kuur zou het besmettingsgevaar weg zijn.
Al met al heb ik twee weken niet kunnen werken.

De oorzaak van deze infectie is lastig te achterhalen. Ik
vermoed dat ijsblokjes in het drinken de boosdoener zijn. Maar
zeker weten zal ik dat nooit.