Berlijn & Potsdam 2015


We gaan een week naar Berlijn en Praag. In de jaren zeventig en tachtig
ben ik enkele keren met mijn familie in het Oostblok geweest. Berlijn
in een dubbeldekker en de stad bezichtigen vanaf de 368 meter hoge
Fernsehturm. In de tussentijd is de Muur gevallen en veel veranderd.

In die tijd kon je vanaf een houten platform vanuit het westen over
de Muur kijken en de vijand keek terug, door verrekijkers. Allemaal
spannend. Vooral het passeren van de grens bij Helmstedt.

We hebben een selectie moeten maken, want voor beide steden kun je wel
meer dagen vullen. We hebben besloten om vooral in het hart van Berlijn
te blijven. Met uitzondering van een dag naar Potsdam.

Na goede ervaringen van de afgelopen jaren hebben we weer appartementen
via Airbnb geboekt. Om in de stemming te komen lees/herlees ik een aantal
boeken die zich in Berlijn afspelen. Zoals het briljante Quadriga van
F. Springer (met een uitstapje naar Angola), het informatieve Boze geesten
van Berlijn door Philippe Remarque "omdat het nu eenmaal fascinerend is
om rond te dwalen door de voormalige hoofdstad van het kwaad" terwijl
het in de jaren twintig nog "de liberaalste stad ter wereld" was.
En het overschatte Allerzielen van Cees Nooteboom, waar ik me door heb
geworsteld en een paar keer heb geprobeerd om te herlezen en te ontdekken
wat er dan zo goed aan zou kunnen zijn:
"Heel Berlijn was een historisch museum."
"Een schizofrene stad."



Zaterdag 29 augustus. De trein die we van plan waren om te nemen rijdt
niet. Dus kiezen we de route via Leiden. Op Schiphol checken we in bij
balie 28. Bij de AH op het vliegveld halen we chocolade voor een vriend
van Weiwei die in Praag woont. We kunnen naar gate M2, waar budgetmaat-
schappijen zoals easyJet gebruik van maken.
Voor een fles water van 0,75 liter betaal je op Schiphol maar liefst
3 euro 75. Wat een oplichters!

Om in het toestel te komen, moeten we een trap af en een stukje lopen.
Geen sluis dus. Een oudere vrouw vraagt mij om haar koffertje de trap
op te dragen. Door grote bagage in rekening te brengen, is er veel
boardbagage. Daardoor is er te weinig ruimte voor dat van passagiers
die later komen. Wij zitten op rij 11 bij de exit.

Berlijn

We vliegen op Schönefeld, één van de vliegvelden van Berlijn.
Een nieuwe terminal is nog niet geopend, we komen uit bij een klein en
oud gebouw in een hoek van het vliegveld. Dan is het nog maar een klein
stukje lopen naar het station. Kaartjes uit de automaat naar Berlin
Hauptbahnhof zijn 3 euro 30 per persoon. Dat valt nog mee. De trein is
net en ruim.

Vanaf het centrale station is het niet ver lopen naar ons appartement.
Tot zover is alles eenvoudig en duidelijk. Het is warm. We zijn een
beetje vroeg. Er is nog iemand die schoonmaakt, we krijgen de sleutel
alvast mee en kunnen over 10 minuten terug komen. Onze bagage laten we
in de gang achter.

In de tussentijd lopen wij naar Lidl. Via een omweg. Want een route
binnendoor ken ik niet, maar bij een ziekenhuis is de straat ook voor
wandelaars afgesloten omdat ze een loopbrug over de weg restaureren.
Weiwei moppert, maar ik vind het wel lekker om even in beweging te zijn.
Na het boodschappen kiezen we een andere route terug naar het
appartement om niet twee keer het zelfde stuk te hoeven lopen.

Naast de ingang vanaf de straat zit een dildofabriekje van dildo-
generator.com.







Het appartement zit in een bijgebouw aan de binnenplaats en is van een
Rus. Binnen ziet het er zeer net uit. Een beetje kaal, maar wel met
interessante muziek, boeken over fotografie en design, en zo te zien
boeken voor een medicijnstudie. Aan de wand hangen foto's van de foto-
graaf Peter Lindbergh. Als avondeten hebben we pasta met zalm.

Zondag 30 augustus. Vandaag weer een zonnige en warme dag. We maken
een lange wandeling langs bezienswaardigheden in het hart van Berlijn.
Eerst door de Friedrichstrasse naar het zuiden. Dan via een zijstraat
naar de Schadowstrasse, genaamd naar de ontwerper Gottfried Schadow
(1764-1850) van onder andere het Quadriga op de Brandenburger Tor
(1788). Uit het gelijknamige boek: "Het vierspan met steigerende
paarden, de zegekar, de met lauwerkrans getooide Siegesgöttin, de
adelaar fier en vol triomf omhoog geheven. Eén van scheppers van het
klassieke Berlijn. Hij zou eens moeten zien wat een uiterst miezerig
straatje naar hem genoemd is".

Via Unter der Linden lopen we daar recht op af. Maar we bezoeken eerst
nog een verrassend aardige gratis tentoonstelling over Willy Brandt.
In de zaal zijn onder andere zijn nobelprijs te zien. We kopen er een
klein boekje over de geschiedenis van de Muur: The Berlin Wall Story.

"In 1949 wordt de officiële staat Duits Democratische Republiek (DDR)
opgericht. Al vrij snel werden Oost- en West-Duitsland van elkaar
gescheiden met een muur. West-Berlijn, dat als eilandje in de DDR lag,
was voor veel mensen de enige uitweg naar het vrije westen. Een steeds
groter aantal burgers besloot te vluchten naar de Bondsrepubliek
Duitsland (BDR) via West-Berlijn. Via de lekkende grens verlieten
tussen 1949 en 1961 zo’n 2,6 miljoen mensen de DDR; van hen vluchtten
er nog 47.433 in de laatste twee weken voor de bouw van de Muur.
Aangezien het daarbij grotendeels hoogopgeleide jonge mensen betrof,
vormde deze uittocht een grote bedreiging voor de economie van de DDR
en zou uiteindelijk zelfs het voortbestaan van het land in gevaar
kunnen komen. Een ander gevaar voor de DDR waren inwoners van West-
Berlijn die goedkoop inkopen kwamen doen in de DDR, dat bracht de
planeconomie in de war en zorgde voor een tekort aan goederen.
De enige oplossing die de DDR zag was het omringen van West-Berlijn
met een muur."

Remarque: "De DDR-propaganda noemde de Muur 'antifastische Schutzwall',
maar hij was bedoeld om de Oost-Duitsers binnen te houden. Op vier
plaatsen mocht een stuk Muur blijven staan. Van de rest werd een groot
deel vermalen en als grondstof gebruikt voor nieuwe wegen in Oost-
Duitsland. Sommige stukken dienen als trofee voor de overwinnaars van
de Koude Oorlog, zoals die in het hoofdkwartier van de CIA. Inmiddels
heeft Berlijn er spijt van de Muur zo rigoureus te hebben afgebroken."

Er zit een opname van de Brandenburger Tor in Billy Wilder zijn film
"One, Two, Three". Horst Buchholz rijdt op een motorfiets naar de
toren. Deze scène werd medio juli 1961 opgenomen. Wilders had al toe-
stemming van de Oost-Duitsers, maar kreeg een dag later geen toegang
meer.

De buitenscènes in Berlijn moesten toen naar een studio in München
worden verplaatst. Een flinke belasting voor het budget. Een maand na
het begin van de opnames werd de Muur gebouwd. Ook een deel van het
vliegveld Tempelhof moest in München worden nagebouwd.

Dit staat hier uitgebreider beschreven:
https://talkingclassics.wordpress.com/2012/08/13/one-two-three

Bij de Brandenburger Tor poseert een muziekgroep uit Münster. We lopen
door de poort, waar Friedrich Wilhelm en Bismarck en Hitler doorheen
trokken, naar het Reichstag gebouw met de controversiële koepel. "Die is
er gekomen met één stem verschil in de bouwcommissie van de Bondsdag."

Weiwei neemt een informatief gratis boekje mee.



Daarna pauzeren we even in het park ernaast. Aan deze westkant van de
Muur kun je in de straatstenen een spoor zien waar de Muur vanaf
13 augustus 1961 liep. We bezoeken het Holocaust Monument, Holocaust-
Mahnmal. "Het zuilenveld van Eisenman en de beeldhouwer Richard Serra.
Er zit een informatiecentrum onder met onder andere een zaal met de
namen van de landen en de aantallen slachtoffers."

Daar in de buurt kunnen we naar de wc (1 euro per persoon).
Hier vinden we ook een snackrestaurantje. Weiwei kiest een Berliner
burger, ik een salade en warme chocolademelk (11 euro 50).
Water halen we in een souvenirwinkeltje op de hoek, gerund door een
Chinese familie.

We passeren voormalige overheidsgebouwen en zien vele Trabantjes bij
Trabi-World. Daar slaan we rechtsaf voor de uitstekende gratis
tentoonstelling Topography of Terror op een terrein waar van 1933 tot
en met 1945 het Nazi-hoofdkwartier gevestigd zat, zoals de Gestapo en
Veiligheidsdienst SD van de SS. Sinds 2010 een documentatiecentrum met
bibliotheek en auditorium. Hier staat ook nog een stukje van de 156,4
kilometer lange muur. Binnen krijg je een zeer goed en gevarieerd
beeld van de opkomst van het nazisme tot en met films die recent over
Berlijn zijn gemaakt. Ook over minder bekende zaken, zoals Duitse
krijgsgevangenen die in Florida en Utah te werk werden gesteld.









Dan komen we langs het Trabi Museum. Daar kopen we voor 5 euro tien
ansichtkaarten. Om de hoek zit Checkpoint Charlie. De naam Charlie is
gebaseerd op de letter C en heeft geen verdere betekenis. Maar het was
wel de beroemdste voormalige grensovergang. Op 22 juni 1990 is het
officieel verwijderd tijdens een ceremonie in aanwezigheid van de
ministers van de vier overwinnende partijen. Een paar maanden na de
openstelling van de grenzen op 9 november 1989 door Günter Schabowski.

Op 28 oktober 1961 was hier een dreiging tussen Amerikaanse en Sovjettanks.





Het kan snel gaan. Carl Jan Schneider (1932-2011), beter bekend als
F. Springer, was van 1985 tot 1989 ambassadeur in Oost-Berlijn.
Op 20 maart 1989 stuurt de Nederlandse ambassadeur in Oost-Berlijn,
Schneider, zijn laatste indrukken van de situatie in de DDR door aan
de directie Oost-Europa van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Schneider verlaat na vier jaar de Nederlandse ambassade aan de Otto-
Grotewohl-Straße in Berlin-Mitte, en doet dat in de stellige
overtuiging dat het socialistische systeem, ondanks een golf
hervormingen in Polen, Hongarije en de Sovjet-Unie, nog lang stand zal
houden. Weliswaar signaleert hij enige ontevredenheid onder de burger-
bevolking, maar hij ziet ook dat de staatspartij SED en de Staats-
sicherheitsdienst (Stasi) de bevolking "wohl im Griff" hebben.
In 2010 verscheen zijn laatste roman: Quadriga, Een eindspel

"De bemoeienis van de DDR-staat met het leven van de onderdanen was
volledig, van crèche tot het pensioen."

We lopen verder naar de Gendarmenmarkt. Een groot plein, prettig om
even op de trappen te zitten en mensen in uitgaanskleding te bewonderen.
Vervolgens komen we weer in de Friedrichstrasse waar we even bij
VW-World kijken. We eten vanavond pasta, aubergine, champignons en
Friese droge worst!

Maandag 31 augustus. Ik laat ons wakker worden met de cd Nocturama van
Nick Cave. Fijne muziek. Vandaag zal het een nog warmere dag worden,
dus kan Weiwei weer een fraai zomerjurkje dragen. We wandelen naar
Hauptbahnhof. Treinkaartjes naar Potsdam Charlottenhof zijn 3 euro 30.
Onze trein vertrekt om 10.35 dus kunnen we aan de voorkant van het
stationsgebouw nog een foto maken. We moeten overstappen bij Zoo.



Potsdam

Wanneer we bij Potsdam Charlottenhof uitstappen, komen we door een
klassieke woonwijk naar het Sanssouci Park. Bij deze zijingang is een
huisje met informatie over de Falun Gong en er hangt een Tibetaanse
vlag. De tekst is in het Duits en Chinees. Bewust. Misschien komen
hier veel Chinese bezoekers langs. Bij de ingang van het park is nog
een gratis toilet.











Onlangs heb ik de twee afleveringen van Boudewijn Büch zijn Wereld van
Boudewijn Büch over de Pruisische koning Frederik de Grote op YouTube
opnieuw gezien. Hij was hier denk ik ergens in de late herfst in 1993,
het zag er nogal treurig uit. Er was ook nog niks gerestaureerd.
Wij wandelen met de klok mee naar de gesloten Antikentempel en door
naar het indrukwekkende Neues Palais. Daar lunchen we op een bankje.
Ze zijn het nog aan het restaureren.

We lopen om het gebouw naar het Drachenhaus. Vervolgens naar de
Orangerie die nog in renovatie is. En passeren een molen. Bij het
koetshuis drinken we wat op het terras (thee en Sprite, elk 2 euro 50).
Dan volgt het hoogtepunt, het Sanssouci paleis zelf! We bezoeken een
kleine museumshop. Dankzij Büch weet ik dat naast het graf van
Frederik, de graven van zijn hondjes zijn. De namen zijn niet allemaal
meer goed te lezen. We genieten in de trapsgewijze tuin.
Onze volgende stop is bij het Chinese huis met gouden beelden.



We zijn rond en gaan terug naar het station. De binnenstad van Potsdam
slaan we over. Er er valt hier in de omgeving wel meer te zien, maar
dan hadden we een paar nachten kunnen blijven. Op enkele minuten van
het station is een Lidl. Daar halen we wat extra drinken. Want we
hebben flink dorst gekregen.

Bij het station zit een Chinees restaurant, maar dat is helaas voor
Weiwei op maandag gesloten. Op het station kan ik nergens een kaartjes-
automaat vinden. Dus nemen we maar de trein en stoppen in Potsdam om
kaartjes te kopen. Vervolgens moeten we weer bij Zoo overstappen.
Nu stappen we in plaats van Hauptbahnhof uit bij station Friedrichstrasse,
na een rit met de warme en drukke S-Bahn. We rusten even op de trappen
voor een kantoor van Ernst & Young, een  vroegere werkgever van Weiwei
in China. Voor het avondeten hebben we sla, avocado, komkommer en tomaat.

Dinsdag 1 september. Het lukt ons om voor de openingstijd bij het Neues
Museum op het museumeiland te zijn. Dit eiland ligt in het oosten van
Berlijn-Mitte. Na zes jaar renovatie is het in 2009 geopend.
Entree is 12 euro. Een vrij kaal museum, maar de moeite waard. Met name
door de buste van Nefertiti! Voor mij de hoofdreden om te gaan. Ze staat



in ruimte 210. Je mag er geen foto´s van maken. Een ander hoogtepunt is
een gouden hoed uit de bronzen tijd op de derde verdieping in ruimte 305.
In de museumwinkel vind ik nog een mooi boek voor mijn collectie:
Chronicles of the Queens of Egypt.

Buiten genieten we na in de schaduw. Een vrouw uit vermoedelijk één van
de Balkanlanden komt bij ons schooien. Ze heeft twee wilde kinderen bij
zich. We nemen een brug over de Spree en lopen langs het water naar rechts.
Daar zit het DDR museum (ddr-museum.de). Een interactief museumpje,
informatief. Je kunt laadjes en kastjes openen en zelfs in een Trabant
zitten! Dit geeft een aardig beeld van de DDR. Entree is 7 euro.



We lopen langs de dom en zien aan de overkant het enorme Pruisische
Stadtschloss. In herbouw en inmiddels geen bouwput meer. Hier stond het
Palast der Republik. "De trots van de DDR. Het vlaggenschip van de DDR".

Binnendoor komen we weer uit in de Friedrichstrasse.
Daar kopen we biologische currywurst met patat en flesjes water voor 7,90
per persoon. Biologisch is een goede smoes om de prijzen flink op de
drijven. Berlijn heeft overigens ook een currywurstmuseum.com. Bij de
winkeltjes onder het station zit ook een klein postkantoor waar we drie
kaarten naar Nederland sturen  (80 cent per postzegel).

Terug in ons appartement is het tijd voor thee en druiven. Weiwei is
verkouden. Aan het einde van de middag regent het en dat geeft verkoeling.
Weiwei mopperde al over de warmte in de nacht, waar ik geen last van had.
Als Chinese zou ze wat gewend moeten zijn. Ik vind deze temperaturen
heerlijk. Het weer lijkt om te slaan. De voorspellingen voor Praag zijn
hooguit een paar graden boven twintig. Maar nog steeds mooi voor september.



Het Berlijn van 2015 is mijn meegevallen. Een aangename stad. Hoewel ik
wel wat mis: "Weemoed naar wat verschwunden is, Ostalgie noemen ze dat."
Want dit was de Hauptstadt der DDR. Met Trabantjes die vanzelfsprekend
waren in plaats van een toeristische attractie. Die Trabi blijft een
enorme aantrekkingskracht op mij uitoefenen. Jammer dat er niet een
succevolle nieuwe editie is gekomen, zoals bij de VW Käfer, Mini en
Fiat 500.

Ze hebben het vanaf 2009 nog wel geprobeerd met een volledig elektrische
Trabant nT versie, maar het laatste productieresultaat was in 1989 met
de Trabant 1.1 met een Volkswagen Polo motor die tot de sluiting van de
fabriek in Zwickau geproduceerd werd. Een voorbeeld van hoe krankzinnig
snel de Oost-Duitsers zich moesten aanpassen aan een nieuw leven.

Tot slot nogmaals Quadriga van F. Springer, een schitterende roman over
de laatste jaren van de DDR: "De kameraden uit Noord-Korea en Afrikaanse
regeringsdelegaties hadden hun afschuw uitgesproken over de fascistische
kruisraketten die Nato op de vredelievende DDR gericht hield". Over de
liefde, over Monika Rittner: "Schöne Frau, sehr schöne Frau.
De betoverendste gids ter wereld".

Johan (20 december 2015)