Themamiddag DDR, zondag 31 augustus 2025
Vorig jaar in de lente had ik via Facebook ook al gezien dat er aan het einde van de zomer een Themamiddag DDR gehouden zou worden. Toen vond ik de aankondiging een beetje vroeg, maar kort na een herinnerings- bericht was ik helaas al te laat met aanmelden. Een gewaarschuwd mens geldt voor twee, dus dit jaar na het eerste bericht in april een ticket besteld en ook Hans gevraagd of hij interesse had. Die had dat zeker en heeft bijna gelijktijdig een ticket geregeld.
De organisatie is in handen van het DDR Museum Nederland en het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid met medewerking van het Duitsland Instituut (DIA). Zondagmiddag net voor twaalf uur stap ik in een redelijk volle trein. Onderweg naar Hilversum stapt een lange blondine met een zuur gezicht uit met op haar rug de tekst “Party girl never sleeps”. Wij stappen in Hilversum over op de sprinter die bij station Mediapark stopt. Daar is het erg rustig. Met een ronde loopbrug, de zogenaamde “Kijkbuis”, komen we aan de andere kant van het station op het mediapark. Daar is het ook erg stil. We lopen langs studio’s waar opnames van shows met Lubach en Jeroen Pauw worden gemaakt. De bijeenkomst is bij Beeld & Geluid. Het gebouw daarvan heb ik wel eens op televisie gezien, maar ik ben er nog nooit in geweest. Op het trottoir staan een lichtblauwe Trabant met een DDR-vlag en een Volvo 264 TE, de oude staatswagen van de DDR. Daar eerst even kijken, zoals ook andere bezoekers doen. De Volvo heeft achter de voorruit een A4 met de nodige achtergrondinformatie. We zijn mooi op tijd, nog voor het aanvangstijdstip van de officiële inloop. Maar we zijn niet de eersten. Bij de ingang krijgen we een DDR-sticker op ons shirt zodat ze kunnen zien dat wij bij genodigden van een besloten gezelschap horen. In het midden van de hal zijn tafels met DDR-gerelateerde spullen die te koop zijn. Maar wij lopen eerst naar een meisje met neusring die koffie en thee inschenkt en zelf mogen we een grote en verse gevulde koek pakken. Later pak ik ongezien – dat denk ik tenminste – een tweede. We zijn onder de indruk van de binnenkant van het gebouw, een architectonisch meesterwerkje. Steeds weer iets nieuws te ontdekken. Het is inmiddels veel drukker wanneer ik even kijk bij markttafels. Veel boeken en tijdschriften. Een speelgoed Trabant die ik ook heb, maar dan in een andere kleur, de vlag van de DDR die volgens mij ook wel online nog nieuw te verkrijgen is. Een leuk uitziende vrouw in een jurkje wordt geïnterviewd door een jongeman met een microfoon en cameraman, daar kijken we even naar. Ze legt iets uit over de spullen die worden aangeboden. Later blijkt dat Ulrike Nagel te zijn. Een lange man, die wat serieus en onrustig kijkt, fluistert ons in dat het programma begint. Vanwege Hans zijn moeite met zien, gaan we snel naar boven en nemen in de theaterzaal op de derde rij in het midden plaats. De serieuze man maant iedereen naar elkaar toe te schuiven, want het zal vol zijn. Links vooraan zijn nog een paar rijtjes stoelen neergezet. De voorste rij is gereserveerd. Friso de Zeeuw (1952), directeur van het DDR-museum, leidt de bijeen- komst. Helaas is directeur van het instituut Eppo van Nispen (1964) zelf niet in staat om het woord te voeren, die heeft net een hart- aanval gehad. Ook zijn vervanger was niet in de gelegenheid, daarom komt journalist Jop Euwijk naar voren die op een ludieke wijze wat filmpjes uit het rijke archief presenteert (en zichzelf op de kaart zet). Met name fragmenten uit actualiteitenprogramma’s uit de periode kort na de eenwording. Dan Matthias Gehler (1954), hij was de perschef van de overgangs- regering van de DDR die de onderhandelingen over de eenwording met de Bondsrepubliek voerde. Hij schreef daar een boek over, dat tijdens de pauze kan worden gekocht. Marja Verburg, als historica verboden aan het Duitsland Instituut, interviewt Matthias. De uitgebreide inleiding is in het Nederlands. Op het scherm zal met behulp van AI gelijk de vertaling uit het Duits worden weergegeven. Dat is niet altijd in orde en wat mij opvalt is dat zelfs in voor- gaande zinnen van de ‘ondertiteling’ (in dit geval boventiteling), nog correcties worden doorgevoerd. Maar ik kan het Duits grotendeels wel verstaan. Matthias is een uit- stekende spreker, hij heeft het over zijn ‘ontdekking’ van Angela Merkel. Hij was op een Christelijk inslag veel met jongerenwerk bezig. Met het nodige geluk wist hij zich aan de dienstplicht te onttrekken. Later komt er een vraag uit het publiek waarna hij dit gedetailleerd uitlegt. De historische gebeurtenissen van de eenwording, die meer een overname was, wordt uitgebreid behandeld. Reagan, Thatcher, Kohl, Gorbatsjov, wereldleiders uit die tijd komen in beeld. Volgens Matthias was Gorbatsjov arrogant. Maar hij is zelf een ijdel mannetje. Matthias is ook singer-songwriter. Met een band – die mee is gekomen naar Hilversum – brengt hij vier nummers ten gehore. Aan het einde van de middag zullen ze dat in wisselende samenstelling nogmaals doen. Hij stelt de bandleden voor en roemt met name de oudere mondharmonica- speler en de stem van een jonge vrouw die meezingt en tamboerijn speelt. Bij de laatste liedjes moet ik plotseling denken aan Cornelis Vreeswijk, waar dit wel een beetje bij in de buurt komt. Mooie teksten worden enthousiast gebracht. Korte pauze in de hal, weer de gelegenheid om DDR-spullen te kopen. Helaas staat er geen drankje voor ons klaar, een kleine misser in het programma. Tussendoor lopen nog steeds een interviewer en cameraman rond die van het programma Andere Tijden blijken en diverse mensen vragen stellen. Op een gegeven moment komen ze bij ons. Ik ben cameraschuw en duik snel weg, maar Hans is wel bereid om enkele vragen te beantwoorden. Na de pauze is Friso zelf aan het woord, die eveneens op een ludieke wijze foto’s laat zien over de DDR en een goed verhaal vol geschiedenis- feiten bij heeft. De eenwording heeft veel geld gekost, veel in de voormalige DDR moest worden gemoderniseerd. Uit de resultaten van de meest recente verkiezingen blijkt veel onvrede in de Oost-Duitse deelstaten. Alleen Berlijn, Leipzig en Dresden kleuren anders. Vooral in Leipzig is een groeiende jonge populatie die optimistisch is, maar op het platteland ontstond na de eenwording veel werkeloosheid en vertrokken veel jongeren. Volgens Matthias ligt de ‘oplossing’ in veel communiceren. De volgende spreker is de Duits-Nederlandse journaliste Ulrike Nagel (1979), die opgroeide in de DDR en bekend is van de podcast “Over de muur”. Ze zorgt voor een enthousiaste waterval aan woorden met een sterk persoonlijke inslag en veel familiefoto’s uit de DDR- tijd. Allerlei typische kenmerken van de DDR komen aan bod. Matthias, die op de voorste rij zit, knikt af en toe en komt een paar keer aan het woord om wat zaken toe te lichten. Kennelijk kan hij het Nederlands verstaan, of hij vangt voldoende op om er wijs uit te raken. Na nog een paar liedjes en een toegift van Matthias en band, kunnen we beneden bij de bar een droge Rotkäppchen drinken. Er zijn genoeg glazen ingeschonken voor een tweede ronde. Er blijft zelfs over. Tegenover ons staan twee charmant geklede dames met elkaar te praten, ze worden door iemand gevraagd om hun handtekeningen in een brochure (“DDR in kort bestek”) te zetten. Thuis vind ik uit dat het Mareike Naumann (1970) en Anja Fricke (1978) zijn. Die lang in Nederland wonen en ook in de DDR zijn opgegroeid. We spreken nog met een vlotte man van Beeld & Geluid die uitlegt hoe het Top 2000 Café jaarlijks in de hal gebouwd wordt. Tot onze verbazing op allemaal steigers en dus op enige hoogte. Op YouTube is een fascinerend filmpje met timelapse van die opbouw te zien. Na afloop lopen we naar het centrum van Hilversum. Eerst proberen we bij Café Dudok te eten, maar het restaurant is leeg, er zitten alleen enkele mensen op het terras. Een man achter de bar zegt dat je hier in augustus alleen met een reservering kunt eten. Maar volgens Hans waren ze telefonisch niet bereikbaar. Daarom lopen we onder het station door naar het centrum, waar we op het verwarmde terras van Club Rex gaan zitten. Met een zomerse bui dineren we daar aangenaam, op een paar frisse momenten na. De jonge serveerster met een rond gezichtje en helder bruine ogen lijkt wel haar eerste werkdag te hebben. Het schijnt een jaarlijks evenement te zijn; wij willen volgend jaar weer! Johan (24 september 2025)