Begin jaren '70 ontmoeten mijn ouders tijdens een reis door Tsjecho-Slowakije de Oost-Duitse Karin Herklotz, die daar met haar ouders op vakantie is. Karin leert niet lang daarna Peter Beger kennen en trouwt met hem. Bij de eerste reis waarbij ikzelf mee naar de DDR ga, hebben ze ondertussen twee kinderen gekregen: Enrico, van mijn leeftijd, en de twee jaar jongere Annett. Peter is eerder getrouwd geweest, maar daar wordt zelden over gesproken. Annett was het kleine meisje met kort blond haar, waar Opa und Omi vaak op pasten. Want we zagen haar bijna nooit. Ze was nog te jong aan alle uitstapjes mee te doen. Peter is een energieke man, met een sterk Saksisch accent. De bescheiden Karin zorgt er op de achtergrond voor dat alles op orde is. En anders mag oma komen opdraven. Peter kan op enthousiaste wijze vertellen, hij is graag aan het woord en zijn stem buldert dan door de je trommelvliezen. Bijvoorbeeld over zijn tijd in de militaire dienst waarbij hij het ijzeren gordijn moest bewaken en een keer gealarmeerd werden door stekenvarkentjes die de grens wilden passeerden.
Het Hausbuch waarin logerende bezoekers op het politiebureau
werden geregistreerd.
Peter en Karin, zoals ze bij ons thuis altijd worden genoemd,
runnen lange tijd in Weinböhla een tuiniersbedrijf van circa
twintig met kolen warm gestookte glazen huizen. En ze hebben
aan de rand van het dorp nog een wijnberg met een echte
bergtoren. Die wijnberg geeft per wijnjaar zo'n 600 flessen.
Het tuiniersbedrijf van de Begers ligt midden tussen een
woonwijk achter hun 'villa'. Want in vergelijking met onze
ouderlijke woning is hun huis zeker een villa te noemen.
De straten in de woonwijk zijn onverhard, en hebben
verraderlijke kuilen. In Nederland is dat ondenkbaar.
Westerse auto's zijn niet echt op die wegen gebouwd. Ook door
de straten van Dresden met ontelbare kinderkopjes is het een
en al gerammel. Vooral wanneer we er met de camper doorrijden.
"Alles lijkt uit elkaar te rammelen", is een veelgebruikte
uitspraak. En anders mietert er wel van alles uit de kastjes.
Vergeleken bij de meeste andere inwoners van de DDR heeft de
familie Beger het goed, vooral dankzij de inkomsten van het
bedrijf en vele relaties in het bedrijfsleven. Ze hebben een
groot vrijstaand huis dat niet gedeeld hoeft te worden met
andere gezinnen. In de woning staan maar liefst drie
televisietoestellen.
Albrechtsburg in Meissen. Tegenwoordig een museum voor onder
andere de geschiedenis van de porseleinfabricage. (foto 10-2012)
Zentralgasthof Weinböhla (foto 10-2012)
Net als in andere delen in Duitsland, zijn ook in en rond
Weinböhla wijnfeesten in de herfst een traditie. Weinböhla
ligt in de buurt van Meissen, en ook Dresden is niet ver
weg. Andere bezienswaardigheden zijn het slot bij
Moritzburg, vooral mooi tijdens de herfst (door de bladeren
slenteren in het nazomerlicht).
We zijn ook een keer bij Kolditz geweest, waar op dat moment
een gesticht in gevestigd was.
Van mijn ouders weet ik dat ik in 1978, bijna 5 jaar oud,
een schoentje verloor terwijl we over een brug in Liepzig
liepen. Ik zat toen in een wandelwagentje. Er is een foto van
die reis waarbij ik op een bankje speel met een plastieken
speelgoed Trabant, mijn zussen naast me staan en op de
achtergrond Russische militaire vrachtwagens rijden.
Het kostte in die tijd altijd een paar uur om bij Helmstedt
de DDR in te komen. Vandaar dat we in het centrum van
Helmstedt, aan het marktplein, vaak een kamer in een hotel
namen. 's Avonds wandelden we dan nog door het winkelcentrum
met overdadig westers gevulde etalages.
Met het visum op zak passeren we in regel in circa 2 a 3 uur
de grens. We moeten verplicht een vaste hoeveelheid geld per
dag omwisselen en ons met onze gastheer in Meissen bij de
politie (of het gemeentehuis?) aanmelden. Bij de terugreis
moeten we in staat zijn om aan te tonen dat de spullen die
we meenemen door ons zijn gekocht of dat het geschenken zijn.
Een anekdote uit een herfstvakantie: We gaan uit eten met de
familie Beger in een voor hun begrippen tamelijk luxe
restaurant waar ook wild op het menu staat. Er staat een rij
van ongeveer veertig mensen voor de deur te wachten. Omdat
Beger een geschenk meebrengt en ons als speciale gasten
introduceert, kunnen we via een zijdeur naar binnen en
krijgen we de beste plaatsen toegewezen.
Voor een feestelijke jubileummaaltijd (ik weet niet meer wat
de aanleiding was), gaan Peter, mijn vader, Enrico en ik
naar een boerderij om een feestvarken te halen. Het varken
krijgt een klap met de hamer op haar kop en komt in een
jutezak achter in de Wartburg stationuitvoering van Peter.
Enrico en ik maar zenuwachtig gniffelen met in onze hoofdjes
de gedachte dat het varken met haar snuit over de achterbank
komt loeren.
In oktober 1989 valt de muur. Tijdens de paasvakantie van
1990 komt de het gezin Beger met de trein naar Nederland. We
halen hun in Groningen van het station. Karin was overigens
eerder al eens in Nederland geweest, bij het
vijfentwintigjarig huwelijk van mijn ouders in 1987. Een van
de eerste dingen die ze vertellen is dat een lerares van
Annett, een overtuigd communist in hart en nieren, is
volledig ingestort.
Want, zoals Cees Nooteboom in zijn roman Allerzielen (1998)
schrijft: "Slachtoffers en soms medespelers van een macaber
misverstand dat er als een echte wereld had uitgezien, een
gecorrumpeerde utopie die geduurd had tot de pendule weer
naar de andere kant was doorgeslagen, waarbij de beweging
terug net zoveel pijn deed als die heen."
En een verklaring voor houding van de West-Duitsers: "Het
verwerken van hun eigen, ook al weer zo oude verleden leek
hen volledig te hebben uitgeput, hier hadden ze niets mee
te maken, dit kon er niet meer bij."
We hebben Berlijn uiteraard als toerist bezocht. Met de
dubbeldekker door de stad, langs de gouden engelen. Check
Point Charlie ken ik overigens beter uit de videoclip van
Elton John over Nikita dan van eigen herinneringen. Vanuit
het westen is het oosten te bezien via houten uitkijktorentjes,
waar bordjes bij staan met de waarschuwing om niet richting
het oosten te fotograferen.
Kort na die Wende hebben Peter en Karin hun bedrijfsterrein
verkocht aan een projectontwikkelaar. Er zijn appartementen
gekomen en Peter is daar de huismeester van geworden. Karin
runt aan de straatzijde een nieuw gebouwd pension, genaamd
"Reblaus". Hun oude woning is nog intact gebleven.
Voor de rest heb ik vage herinneringen aan de reizen uit die
tijd naar de DDR, soms gecombineerd met Tsjecho-Slowakije en
een keer door Polen. Naar de waterbronnen van het kuuroord
Marianske Lazne (Marienbad).
We hebben ook een bezoek aan Praag gebracht, maar daar
herinner ik me niks meer van. Wel van de Hoge Tatra. En ik
herinner me ook het op de heuvels gesitueerde monument voor
de Drie Keizersslag december 1805 bij Austerlitz (Slavkov
bij Brno), waar ooit Napoleon zijn kannonen bulderden.
Johan
