Michaël Zeeman (Marken, 12 september 1958 – Rotterdam, 27 juli 2009) Zondag 5 oktober 2025 Eind augustus heb ik me aangemeld voor de presentatie van de biografie van Michaël Zeeman bij Boekhandel Donner. Kort voor twee uur neem ik de trein naar Rotterdam. Ik kom zelden in Rotterdam, die stad ligt me niet. En dat merk ik ook weer wanneer ik vanaf het station door het centrum loop. Een onbestemd gevoel en geen aangename sfeer, al zullen velen het met me oneens zijn. Neem nu het kale stationsplein en winderige en onaantrekkelijk straten zoals de Karel Doormanstraat en de Korte Lijnbaan met snackrestaurants en terrassen die totaal geen uitstraling hebben. Het enige waar ik van opvrolijk is het fraaie stadhuis aan de Coolsingel dat op deze buiige dag vol in het zonlicht staat. Maar welke idioot heeft het vervolgens toegestaan om een McDonalds op het trottoir voor het voormalige post- kantoor te plaatsen? Hoe dan ook, Boekhandel Donner is een grote en mooie zaak. Wel veel spullen die niks met literatuur te maken hebben, ik zag zelfs porselein, maar boekwinkels moeten geloof ik tegenwoordig een gevarieerd assortiment hebben om te kunnen overleven. De inloop is vanaf drie uur en het programma begint om half vier. Bij de wc’s zie ik Kees ’t Hart (1944). Die had ik nog iets wel vragen over Hotel Vertigo, een boek van hem dat zich in San Francisco afspeelt, maar ik kom nu even niet meer op wat ik ook alweer wilde weten. Dat is weggezakt. Een fascinerend boek, de ontknoping is uiteindelijk niet zo sterk (want voorspelbaar), maar de personages, verwijzingen, humor en verwikkelingen wel. Ik heb er bijzonder van genoten. Biograaf Willem Otterspeer zit in het café aan een glas witte wijn. Onno Blom komt ook binnen, een beetje laat naar mijn idee. Om alvast een mooi plekje te hebben, ga ik naar de theaterzaal. De voorste rijen zijn gewone stoelen, ik neem een plekje op de eerste rij met theaterstoelen (klapstoelen) aan het uiteinde in de buurt van de medewerker die het geluid regelt. De vrouw van Kees ’t Hart zie ik nu ook. Ze zitten niet ver voor mij. Er komen steeds meer mensen binnenstromen, maar de zaal komt net niet helemaal vol. Ik zie Maxim Februari met een jongere vrouw. Is dat een nieuwe partner? Dirk van Weelden zit vooraan, maar Maarten van Rossem, Bas Beijne en Xandra Schutte heb ik niet ontwaard. Die zaten vaak bij Zeeman met Boeken (1996-2002). Onno Blom en Willem Otterspeer hebben iets na half drie op het podium plaatsgenomen. Job Lisman van uitgever Prometheus doet een formeel woordje. Het eerste exemplaar wordt aangeboden aan de Vlaamse Annemie Vanackere (1966, festivalcurator en theaterdirecteur, woonachtig te Berlijn), zij was de laatste partner van Michaël. En zij was samen met Otterspeer testamentair executeur. Otterspeer heeft het archief van Zeeman tien jaar op zijn zolder mogen hebben voor het maken van dit boek. Annemie maakt een zeer charmante indruk en is een goede spreekster. Michaël zijn vader was een gereformeerde dominee en zijn moeder vals tot in het merg. Vooral dat laatste was bepalend voor verhouding met vrouwen. Hij verliet dankzij een studiebeurs (Universiteit Utrecht en Rijks- universiteit Groningen) het ouderlijke huis op zijn zeventiende en was al vanaf zijn vijftiende in 1974 in dienst bij boekhandel De Tille in Leeuwarden waar hij in oktober 1986 voor het eerst de landelijke pers haalde (hij was toen nog geen dertig). Hij zou boeken hebben gestolen en zat vier dagen in de politiecel. In mei 1987 werd de zaak geseponeerd. Volgens Otterspeer had hij zichzelf uitbetaald. Medewerkers werden namelijk uitbetaald met boeken en hij had nog steeds een zeer mager salaris van een verkoper terwijl hij manager van de zaak was. Ik zou hem in die laatste jaren in De Tille kunnen hebben meegemaakt, maar heb er geen heldere herinneringen aan. Ik ken hem vooral van de stukken uit de literatuurbijlage van de Volkskrant en van het televisieprogramma Zeeman met Boeken (nog te zien op YouTube). Zijn connectie met Friesland kwam doordat zijn vader predikant is geweest en de familie in 1968 naar het noorden verhuisde en vanaf 1981 schreef hij ook recensies voor de Leeuwarder Courant. Michaël Zeeman was een voorbijganger in vrouwenlevens. Relaties hielden nooit lang stand. Hij was erg jaloers op vorige partners van zijn vriendinnen. In 1990 trouwde hij met uitgeefster Eva Cossee, een huwelijk dat na een jaar strandde. Hij woonde toen in Rotterdam. De rest van Michaëls leven voltrok zich in Amsterdam (1991-2002, Nicolaas Witsenkade) en Rome (2002-2009, Via Aquileia) waar hij freelancer/correspondent was. Hij overleed aan een hersentumor. Zeeman was veel, hij las veel, schreef en correspondeerde veel, was erudiet, had een carrière als criticus en chef kunst bij de Volkskrant en maakte vanaf 1994 programma’s voor televisie en radio. Hij wordt door Otterspeer omschreven als “de meest geïnformeerde reisleider”. Zijn vete met Joost Zwagerman wordt besproken. Zijn leven leest als een schelmenroman. Hij was een theatraal mens. De biografie bevat geen noten, volgens Otterspeer kon het geen wetenschappelijke biografie worden. Het archief blijft ook gesloten. Vrienden Maarten Asscher en Maarten Doorman komen aanschuiven en lezen anekdotes voor uit e-mails. Hoewel hij veel correspondeerde en dat heel goed – en zeer geestig - kon, was hij op zijn best in zijn essays. Er is geen gelegenheid voor vragen uit het publiek. Bij het verlaten van het theater krijgen we een consumptiebonnetje. Ik drink een Fritz- Kola zero in het café en kijk nog even rond in de winkel, bij de reis- afdeling, platen en cd’s en het antiquariaat. Dan houd ik het voor gezien want wil graag vroeg thuis zijn. Op de terugweg wordt eerst een zwartrijder betrapt die bij mij in de buurt zit en vervolgens nog een jong stel op het uiteinde van de sprinter in de eerste klas. Die worden uit de trein gezet wanneer ik uitstap. Hij lacht naar de conductrice. Ze bakkeleien wanneer ze voor me op de trap lopen en zij tot de ontdekking komt dat ze haar tasje in de trein is vergeten. Johan (6 oktober 2025)