Sacha Bronwasser (1968) – Luister (2023) Kunsthistorica, journaliste en schrijfster
I. Het verhaal van Philippe 1986 II. Het verhaal van Marie 1989 III. Flo en M. 1987-1989 IV. Marie, Philippe 1989-1990 V. Het verhaal van Flo 2015
Luister was een groot publiekssucces. Maar is het wel zo goed? Het is geen lofzang op Parijs. Ook vond ik het moeilijk om me met de personages te identificeren. Philippe is op zich interessant, zijn karakter en verleden wordt uitgebreid behandeld (een hooggevoelig en angstig personage met voorspellende gaven), maar hij blijft vrij oppervlakkig. In wezen is Flo nog de meest interessante persoon, met het sterkste karakter. Door Flo word je geïntroduceerd in een wereld van kunst en dan met name fotografie. Marie is iemand die vooral kijkt en daardoor meer ziet dan de meeste mensen. Over het algemeen bestaat het boek uit vertellingen met weinig dialogen. Dat maakt het een beetje afstandelijk. Het gaat over scheve verhoudingen, tussen Flo en Marie en ook tussen de au pairs en de ouders. Door bijna het hele boek worden terroristisch aanslagen vermeld en het tijdsbeeld van de jaren tachtig en 2015 versterken. Op zich is het een goed en interessant boek, maar het gaat me wat ver om het de hemel in te prijzen. Enkele zinnen en passages:
“Wie ziet kan vertellen. En wie vertelt legt vast. We hebben taal nodig om onze ogen te helpen.” (6) Hij verheugt zich op de zomervakantie in Cap d’Antibes (25). [..] een vol meisje in een strakke spijkerbroek (28). Ze wordt achttien in september, ze is eigenlijk nog een kind (29). Het lijkt wel alsof we een tienerdochter bij ons hebben (31). Wat er in het hoofd van de au pair omgaat (37). Hij het liefst elk moment van de dag in haar buurt wil zijn, en daar tegelijkertijd van walgt (38). Er zit geen greintje elegantie in het meisje en toch heeft haar robuuste doelgerichtheid iets aantrekkelijks (50). Dat gestaar de hele tijd, ze heeft er de zenuwen van gekregen (54). Je bent tenminste niet zo chagrijnig als die Franse meisjes (63). Geen boekenkast. Ik weet nog hoe me dat verbaasde (86). Waarom deden mensen dit, hun kinderen zomaar meegeven aan een wild- vreemde, een doodsbange nog wel (91)? Fransen hadden opmerkelijk weinig bij zich en stopten dat zelden in een tas (96). Waar elke moment Catherine Deneuve kon opduiken met een glas in haar hand, met dat geelblonde haar en die grote oogleden, in haar omgeving passend als een puzzelstukje (103). Ik was een mier die een suikerspoor ontdekt had (108). Voor de eerste keer in al die maanden overviel me een verschrikkelijke behoefte aan een ander lichaam (113). Ze zagen er goed uit, maar ze raakte elkaar nooit aan (117). Begin bij Citizen Kane. Nu staat er een uitnodiging in jouw vast- beraden kapitalen (125). We zoeken allemaal wanhopig naar een leven dat bij ons gaat passen (126). Met elkaar naar bed op zijn matras dat op een pallet op de grond ligt (127). Kaart met een filmposter van A Clockwork Orange (129). Sentimental Journey van Nobuyoshi Araki: simpele foto’s, Meestal van zijn vrouw (130). Het lijkt zo belangrijk, je leven vastleggen (135). In jouw handen lijkt de camera een verlengstuk van je lichaam (140). Je kunt beter naar films van Tarkovski kijken, of naar Fassbinders filmserie Berlin Alexanderplatz (143). Ik denk dat je nog wat puppyvet kwijt moet (149). Een Vermeerachtig licht valt door het raam ter linkerzijde van mij (151). Door de telefoon praten lijkt gemakkelijker dan direct in jouw huis (155). Ugo heet hij. Zonder H, vanwege zijn Italiaanse opa (157). Ik wil steeds overal in hem bijten en dat mag, hij wil steeds overal alles uittrekken en dat mag ook. We verblijven buiten de wereld, buiten de tijd (159). Jouw entourage draagt alleen kleding die in geen enkele winkel nieuw te koop is (165). Werk van Francesca Woodman, een fotografe die postuum bekend aan het worden is (166). Ik ben overal gevolgd en vastgelegd (171). Alles is gemonteerd als een brij van dagelijkse beslommeringen (172). Een foto, citeerde jij uit een klein boekje van filosoof Roland Barthes terwijl je heen en weer liep voor de klas, ‘is gevaarlijk’. Foto’s zijn zelfs vraatzuchtig, zei hij. Ze maken de gefotografeerde tot een object. Wat is een object? Een voorwerp zonder ziel. (174). Een kleine omweg door Jardin du Luxembourg (179). Eindelijk zwaaide de deur van taal open. [..] Ik verstond alles, ik las alles, begreep alles (180). De Muur ging open (181). BRD/DDR Hij heette Luc en ik Lucy (183). Die avond sliep ik voor het eerst in Parijs in een ander bed dan het mijne (183). De piramide van het Louvre was een halfjaar open (186). Dus dat kille najaar wandelde ik door het verlaten parc de Vilette. Het meest ongrijpbare in het park was La Geode, een omniversum (187). De geparkeerde busjes aan de binnenringweg bijvoorbeeld: één lang- gerekt bordeel (188). Terwijl het gezin waar ik werkte kapseisde, had ik leren zwemmen (194). Renault vol deuken van de kiss-kiss-parkeerstijl (200). Als een huishoudelijk apparaat, nu een beetje gepromoveerd tot een klankbord. Ik verschoonde hun lakens, ik waste hun ondergoed, ik hield hun kinderen in leven naar ik wist niets van hen, zoals zij ook niets wisten van mij (205). In de volle metro drukte een man zijn erectie tegen mij aan (205). Hij schetste een beeld van zichzelf, een beeld dat mij zou verklaren hoe hij nu hier, op mijn kamer, in deze staat, terechtgekomen was (209). De situatie kwam me over als een toneelscene. Daar zou ik zitten, met de vader van het gezin dat uit elkaar gevallen was (209). Flo nodigt me uit voor een fotobeurs in Parijs [..] Na een afgrondelijke stilte van een kwarteeuw is dat een voorstel waar ik bijna van moet braken (228). Om in Terminus Nord te gaan lunchen (230). Punt is dat jij er al die tijd al was en dat jouw foto’s, jouw methode, heel erg van nu is. Voyeuristisch, maar ook antropologisch en diep menselijk. Sophie Calle in de lage landen, maar dan met véél betere foto’s (233). Over coming of age, over de jaren die in vergelijking met nu zoveel minder openbaar waren. Wat foto’s toen betekenden. Dat je het nu anders zou aanpakken (235). Johan (8 oktober 2025)